Województwo Warmińsko-Mazurskie
Położenie
Województwo warmińsko-mazurskie leży w północno-wschodniej części Polski. Składa się z historycznych krain Warmii, Mazur i Powiśla. Z uwagi na swoje walory przyrodnicze uważane jest za jeden z najpiękniejszych regionów Polski.
Województwo warmińsko-mazurskie jest czwartym co do wielkości regionem Polski o powierzchni 24 tys. km kwadratowych. Podzielone jest administracyjnie na 116 gmin i 19 powiatów. Stolicą regionu jest Olsztyn (ponad 170 tys. mieszkańców). Inne duże miasta to Elbląg (130 tys.) i Ełk (60 tys.). Województwo warmińsko-mazurskie zamieszkuje ponad 1,4 miliona osób. Gęstość zaludnienia jest najniższa w Polsce – 59 osób na km kwadratowy. Ten najbardziej zróżnicowany etnicznie region Polski zamieszkują liczne mniejszości narodowe: Ukraińcy ( ok. 80 000 osób), Niemcy (20 000), Romowie, Białorusini i in.
Ludność
Województwo warmińsko-mazurskie zamieszkuje ponad 1,4 miliona osób.
Najwięcej mieszka w powiecie olsztyńskim (112.440 osób), ostródzkim (105.604) i iławskim (89.908). Najmniej w powiecie węgorzewskim (23.738 osób), gołdapskim (27.062) i nidzickim (33.971).
Gęstość zaludnienia jest najniższa w Polsce – 59 osób na km kwadratowy (Polska – 122). Najbardziej zróżnicowany etnicznie region Polski, liczne mniejszości narodowe: Ukraińcy (ok. 80.000 osób), Niemcy (20.000), Romowie, Białorusini i in.
Społeczeństwo województwa jest stosunkowo młode: 23,2 % mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym, 63,5% w wieku produkcyjnym, 13,3% w wieku poprodukcyjnym. Województwo charakteryzuje się jednym z najwyższych w kraju wskaźnikiem przyrostu naturalnego: 1,6 (Polska: – 0,2)
Gospodarka
W województwie warmińsko-mazurskim zarejestrowano w systemie REGON 108 910 podmiotów gospodarczych. Wśród nich dominuje sektor prywatny – 94%. Produkcja sprzedana przemysłu w regionie miała wartość 15,8 mld zł, co daje 11 miejsce wśród 16 województw. Udział sektora prywatnego w produkcji sprzedanej przemysłu to 86%. Wśród ogólnej liczby podmiotów gospodarczych 76,3% zakładów prowadzą osoby fizyczne, 0,7% spółdzielnie, 10,9% spółki prawa handlowego. Zaledwie 0,056% ogółu przedsiębiorstw to przedsiębiorstwa państwowe.
Przemysł
Województwo warmińsko-mazurskie, jako jedno z najmniej zanieczyszczonych regionów kraju, objęte jest programem Zielonych Płuc Polski. Główne działy gospodarki to produkcja zdrowej żywności, przemysł drzewny, proekologiczna gospodarka leśna, ekoturystyka, produkcja opon, maszyn i urządzeń – gdzie stosuje się czyste technologie przemysłowe i korzysta z odnawialnych źródeł energii.
Dominuje produkcja artykułów spożywczych i napojów (ok. 32,2% produkcji sprzedanej w przemyśle), produkcja mebli (ok. 14,3%), produkcja maszyn i aparatury elektrycznej (ok. 4,3%), produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich (ok. 1,6%). 42,5 % produkcji krajowej wyrobów gumowych pochodzi z Olsztyna, gdzie zlokalizowana jest fabryka opon.
Produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca województwa warmińsko-mazurskiego wynoszący 16 504 zł jest niższy niż średnio w Polsce (21 366 zł) i kształtował się na koniec 2002 roku na poziomie 77% średniej dla Polski.
Surowce naturalne
Kopaliny budowlane – kruszywo naturalne, piaski kwarcowe do produkcji cegły wapienno-piaskowej i betonów komórkowych, surowce ilaste do produkcji ceramiki budowlanej i kruszywa lekkiego. Kopaliny znajdujące zastosowanie w rolnictwie – kreda jeziorna i torf. Kopaliny przydatne w lecznictwie – borowina (okolice Górowa Iławeckiego, Barcian i Gołdapii).
Rolnictwo
Użytki rolne stanowią 46,3% powierzchni województwa (w tym grunty orne 33,4%, łąki 7,5%, pastwiska 7,5%, sady 0,1%). Lasy zajmują 29,9% powierzchni.
Warunki przyrodnicze (krótki okres wegetacji, konfiguracja terenu i zróżnicowanie gleb) stawiają przed rolnictwem województwa wymóg wysokiego poziomu uzbrojenia technicznego i powodują, że jednostkowe koszty produkcji rolniczej są wyższe, dochodowość natomiast mniejsza niż w innych regionach kraju.
Prawie wszystkie gospodarstwa rolne są we władaniu prywatnym. Obszar przeciętnego gospodarstwa indywidualnego jest dośc duży i wynosi 14 ha. Odsetek gospodarstwa o powierzchni ponad 20 ha (14,5%) zdecydowanie przewyższa średnią krajową.
Wody w województwie zajmują 6,0% powierzchni, co stanowi 18,2% ogólnej powierzchni wód w kraju. Gospodarka rybacka odgrywa w województwie dużą rolę i rozwija się w trzech kierunkach: gospodarki jeziorowej, gospodarki stawowej i rzecznej. Rybactwo morskie prowadzone jest na wodach Zalewu Wiślanego.
Rolnictwo w regionie produkuje i przetwarza na skalę rynkową głównie zboża (79,4% powierzchni zasiewów) i ziemniaki (3,8%). Hoduje się głównie drób, trzodę chlewną, bydło, konie i w niewielkim procencie owce.
Infrastruktura
Sieć dróg województwa zapewnia dobrą komunikację wewnętrzną. Szczególne znaczenie mają drogi krajowe nr 7 relacji Gdańsk - Olsztynek - Nidzica - Warszawa, nr 16 relacji Iława - Olsztyn - Augustów oraz nr 51 relacji Olsztynek - Olsztyn - Bezledy. Wskaźnik dróg publicznych o twardej nawierzchni na 100 km kwadratowych wynosi w województwie 53,5 (Polska - 80).”
Sieć linii kolejowych zapewnia dobre połączenia między największymi miastami regionu i obwodem kaliningradzkim. Wskaźnik gęstości linii kolejowych w województwie wynosi 5,5 na 100 km kwadratowych (Polska - 6,7).
W Szymanach koło Szczytna funkcjonuje międzynarodowy Port Lotniczy „Mazury”, obsługujący głównie mały ruch lotniczy i przewozy czarterowe.
Jedyny w województwie port morski znajduje się w Elblągu nad Zalewem Wiślanym. W 1997 roku przeładowano w nim 641 tys. tom towarów i obsłużono ponad 16 tys. pasażerów. Port elbląski posiada 2,5 km nabrzeży. Na jego terenie znajdują się elewatory zbożowe, bocznice kolejowe, stocznie remontowe, liczne bazy żeglarskie.
Województwo warmińsko- mazurskie sąsiaduje z obwodem kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Ten ponad 200 km odcinek polsko-rosyjskiej granicy jest zewnętrzną granicą Unii Europejskiej. Znajduje się na niej sześć przejść granicznych kolejowych i drogowych. Projektowana jest budowa trzech kolejnych.
Infrastruktura telekomunikacyjna zapewnia dobrą łączność regionu ze światem. Na 1.000 mieszkańców przypada 301,2 linii telefonicznych (Polska – 321), łącz cyfrowych ISDN funkcjonuje prawie 50 tys., placówek pocztowych 389.
Wiosna i jesienią organizowane są w Olsztynie liczne imprezy targowe. Największe i najchętniej odwiedzane targi odbywają się w centrum miasta w hali „URANIA”. Organizatorzy targów oferuje wystawcom powierzchnie wystawowe wewnątrz i na zewnątrz hali oraz w pawilonach wystawowych. Wystawcy to producenci i dystrybutorzy technologii i materiałów budowlanych, wyposażenia mieszkań i biur, techniki sanitarnej i grzewczej, producenci rolni, artykułów dla rolnictwa i in.
Nauka
Olsztyn, stolica regionu, jest liczącym się w Europie ośrodkiem rozwoju przemysłu mleczarskiego. Znajdują się tu uniwersytecki Instytuty Rozwoju Mleczarstwa, Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN – Oddział Nauki o Żywności, Centrala Polskiego Komitetu Międzynarodowej Federacji Mleczarskiej FIL/IDF. Uniwersytecki Wydział Ochrony Środowiska i Rybactwa, stacja badawcza PAN i ośrodki zarybieniowe to również liczący się potencjał badawczy rybactwa śródlądowego.
W regionie funkcjonuje 9 szkół wyższych, na których w roku akademickim 2004/2005 studiowało (łącznie z cudzoziemcami) 61 353 studentów. Największą uczelnią regionu jest Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, który kształci ponad 30 tys. studentów. Pracuje tu około 1720 nauczycieli akademickich, z których 213 posiada tytuł naukowy profesora, a kolejnych 215 stopień naukowy doktora habilitowanego. Z 14 wydziałów uczelni 7 ma pełne prawa akademickie, czyli uprawnienia do nadawania stopni naukowych doktora habilitowanego – w 16 dyscyplinach naukowych. W skali kraju UWM ma największe po Politechnice Warszawskiej osiągnięcia we wdrażaniu wynalazków i osiągnięć prac badawczo-rozwojowych. Ponad 8% mieszkańców województwa legitymuje się wyższym wykształceniem.
Kultura
Wśród cyklicznych imprez kulturalnych odbywających się na terenie województwa na szczególną uwagę zasługują: Międzynarodowy „Piknik Country” w Mrągowie, Międzynarodowy Festiwal Jazzu Tradycyjnego „Złota Tarka” w Iławie, Międzynarodowy Festiwal Piosenki Żeglarskiej i Morskiej „Szanty w Giżycku”, Międzynarodowe Spotkania Rodzin Muzykujących w Dobrym Mieście oraz Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe „Śpiewajmy poezję”. Znaczenie ponadregionalne posiadają też odbywające się w najpiękniejszych katedrach i kościołach regionu (m.in. we Fromborku, Giżycku, Morągu, Olsztynie, Św. Lipce) imprezy pod wspólnym hasłem „Niedzielne Koncerty Organowe”. Polska młodzież dorocznie w lipcu bawi się na Festiwalu Muzyki Rockowej w Węgorzewie oraz podczas „Przystanku Olecko”, na który składają się spektakle teatralne, happeningi oraz koncerty piosenki poetyckiej. W ostatnich latach coraz większą popularność zdobywa także mrągowski Festiwal Kultury Kresowej. W województwie funkcjonują dwa teatry: im. Stefana Jaracza w Olsztynie i Teatr Dramatyczny w Elblągu. Filharmonia w Olsztynie nosi miano znanego, urodzonego na Warmii kompozytora Feliksa Nowowiejskiego.
Turystyka
Warmia i Mazury to region nazywany krainą tysiąca jezior, chociaż w rzeczywistości jest ich ponad dwukrotnie więcej. Największe jeziora to Śniardwy (113,8 km²) i Mamry (104,4 km²). Najgłębsze to Wukśniki (68 m), Babięta Wielkie (65 m) i Piłakno (56,6 m). Część tych jezior, spięta kanałami i rzekami, tworzy wielokilometrowe szlaki wodne. Najbardziej znany to Kanał Elbląski z systemem pochylni umożliwiających podróż statkiem po… lądzie. Kanał został zbudowany w połowie XIX wieku i połączył Jezioro Drwęckie (Ostróda) z Jeziorem Druzno (Elbląg). Początkowo służył do spławiania drewna. System pochylni umożliwiał statkom pokonanie niemal stumetrowej różnicy poziomów wód. Dziś Kanał Elbląski, jedyny tego typu obiekt w Europie, jest główną atrakcją turystyczną regionu. Z rejsów po kanale korzysta w sezonie kilkadziesiąt tysięcy turystów.
Latem jeziora oblegane są przez miłośników żeglarstwa, kajakarstwa, windsurfingu, wędkowania i nurkowania. Mekką żeglarstwa są Mikołajki, zwane także letnią stolicą Polski, położone między jeziorami Tałckim i Mikołajskim. Przy nabrzeżach i pomostach cumują setki łódek i luksusowych jachtów. Warto przespacerować się portową promenadą, zajrzeć do którejś z licznych tawern lub udać się do miasta, nad którym góruje XIX wieczny kościół ewangelicki.
Wypoczywając nad Jeziorkiem, najdłuższym polskim jeziorem (28 km), warto wybrać się do Iławy, gdzie znajduje się Wielka Żuława, największa wyspa śródlądowa Europy (82,4 ha).
Spośród licznych rzek mazurskich godną polecenie jest ich królowa – rzeka Krutyń, najbardziej malowniczy szlak kajakowy Europy. Szlak ten biegnie przez Mazurski Park Krajobrazowy, Puszczę Piską i liczne jeziora. Spływ można rozpocząć w dowolnym odcinku Krutyni, a przepłynięcie całej trasy liczącej 102 km z Sorkwit do Rucianego Nidy wytrawnym wodniakom zajmuje kilka dni.
Bogactwem województwa są lasy i puszcze zajmujące prawie 30 proc. jego powierzchni z licznymi parkami krajobrazowymi, rezerwatami i pomnikami przyrody. Całe województwo, z uwagi na nieskażoną przyrodę, zaliczane jest do obszaru „Zielonych Płuc Polski”. Największym kompleksem leśnym jest Puszcza Piska, zwana Wielką Knieją, zajmująca obszar około tysiąca kilometrów kwadratowych. Krajobraz urozmaicają także Puszcza Borecka i Romnicka, Lasy Napiwodzko-Ramuckie i Taborskie. W lasach można spotkać jelenie, łosie, dziki i rysie, a także żubry sprowadzone do Puszczy Boreckiej.
Najpiękniejsze krajobrazy objęto ochroną w zespole Parków Krajobrazowych Pojezierza Iławskiego i Wzgórz Dylewskich, Mazurskim Parku Krajobrazowym i wielu innych. Najcenniejsze obiekty przyrodnicze zostały objęte ochroną rezerwatową. Do najciekawszych rezerwatów należą: „Źródła rzeki Łyny”, „Dolina rzeki Wałszy”, „Głazowisko Fuledzki Róg”. Do najbardziej znanych rezerwatów ptasich należy „Jezioro Łuknajno”, położone niedaleko Mikołajek, chroniące łabędzie nieme, łyski, perkozy, derkacze i inne rzadkie ptaki. Jest też kilka rezerwatów kormoranów. Programem ochronnym , koordynowanym przez Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, został objęty bocian biały. W północnej części województwa, tuż przy granicy z Obwodem Kaliningradzkim, znajduje się kilka wsi, gdzie bociany białe założyły kolonie lęgowe liczące po kilkanaście gniazd. Najbardziej bocianią wioską jest Żywkowo.
Miejscem, którego nie ominie żaden miłośnik przyrody wędrujący po Mazurach jest Popielno. Znajduje się tam, otoczona jeziorami Śniardwy i Bełdany, stacja badawcza Polskiej Akademii Nauk, która prowadzi badania i obserwacje bobrów oraz koników polskich zwanych tarpanami. W niedalekim Kosewie Górnym warto zwiedzić farmę jeleniowatych, w której podziwiać można jelenie, daniele, konie Przewalskiego i muflony. W Parku Dzikich Zwierząt w Kadzidłowie obejrzeć można wilki, rysie, dziki i jelenie.
Piękno naturalnego krajobrazu Warmii i Mazur dopełniają dzieła rąk ludzkich: świetnie zachowane zamki gotyckie, liczne kościoły i pałacowe rezydencje. Z listy 100 niezwykłych zabytków Polski, jaką przygotował dziennik „Rzeczpospolita”, 16 znajduje się na Warmii i Mazurach. Te atrakcje turystyczne sprawiają, że region odwiedza rocznie ok. 5 milionów turystów, a co piąty turysta przybywa z zagranicy. Do ich dyspozycji jest ponad 34 tysiące miejsc noclegowych w najbardziej niezwykłych miejscach np. w scenerii średniowiecznego zamku w Rynie.
Tłumy turystów przyciągają Pola Grunwaldzkie, na których w 1410 r. sprzymierzone wojska polsko-litewskie rozbiły potęgę Zakonu Krzyżackiego. W kolejne rocznice tego wydarzenia odbywają się tu pokazy walk rycerskich przybliżające ducha tamtych czasów i kulturę rycerską. Dużym zainteresowaniem cieszą się także ruiny dawnej kwatery Hitlera w Gierłoży k. Kętrzyna, a także Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku, w którym zgromadzono chaty, budynki gospodarcze a także całe zagrody z różnych zakątków etnograficznych dawnych Prus Wschodnich.
W Wojnowie, mazurskiej wsi nad Krutynią, znajduje się świątynia starowierców zwana molenną, a także klasztor, którego cele są obecnie pokojami do wynajęcia dla turystów. W samej wsi żyje kilkunastu staroobrzędowców, których przodkowie właśnie na mazurskiej ziemi znaleźli schronienie przed religijnymi prześladowaniami.
Województwo warmińsko-mazurskie graniczy od północy z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Przekroczenie ponad 200-kilometrowego odcinka polsko-rosyjskiej granicy, która jest zarazem fragmentem zewnętrznej granicy Unii Europejskiej, jest możliwe na drogowych przejściach granicznych w Bezledach, Gronowie i Gołdapi. Trwa budowa największego i najnowocześniejszego przejścia granicznego z Rosją Grzechotki - Mamonowo II. Województwo sąsiaduje, poprzez Zalew Wiślany, z Morzem Bałtyckim. Jedyny w województwie port morski z 2,5 km nabrzeżem znajduje się w Elblągu. Na jego terenie znajdują się elewatory zbożowe, stocznie remontowe i bazy żeglarskie. W Szymanach koło Szczytna znajduje się międzynarodowy port lotniczy „Mazury” obsługujący mały ruch lotniczy i przewozy czarterowe. W najbliższej przyszłości zostanie on rozbudowany. Spośród największych inwestorów zagranicznych na Warmii i Mazurach należy wymienić Michalin (fabryka opon w Olsztynie), Safilin (Francja, przetwórstwo lnu w Miłakowie i Szczytnie), Philips Lighting (Holandia, oprawy oświetleniowe w Kętrzynie), Heineken (Holandia, browar w Elblągu), Schieder (Niemcy, przemysł meblowy), Ikea (Szwecja, zakłady meblarskie w Lubawie i tartak w Wielbarku), Alstom Power (producent turbin w Elblągu), Smithfield Ford (USA, udziałowiec w zakładach mięsnych w Morlinach, Ełku i Iławie).
krysia57