Logika - nazwy
NAZWY1. POJĘCIA:NAZWA-wyraz lub wyrażenie rozumiane jednoznacznie, które nadaje się na przedmiot lub orzecznik orzeczenia imiennego (orzeczenie imienne to takie orzeczenie, które stwierdza, że podmiot jest taki a taki, np. Jan jest adwokatem, stał się adwokatem, został adwokatem) w zdaniu;DESYGNAT-przedmiot, dla którego dana nazwa jest znakiem; desygnatem danej nazwy jest wtedy każdy przedmiot, o którym trafnie orzec można daną nazwę, np. to, co masz pod nogami, jest jedynym desygnatem nazwy glob ziemski ;ZAKRES NAZWY-to klasa wszystkich desygnatów danej nazwy; np. a więc zakres nazwy student , to klasa wszystkich osobna wziętych osób, z których każda jest studentem-natomiast nie chodzi tu o całość taką, jak ogólnoświatowa organizacja studencka; zakres nazwy ustala się z zakładanym odniesieniem do określonego okresu, zazwyczaj mając na myśli klasę tych przedmiotów, które w danej chwili są desygnatami nazwy; zakres nazwy indywidualnej z założenia obejmuje jeden tylko desygnat, natomiast zakres nazwy generalnej wyznaczony jest przez treść tej nazwy;2. PODZIAŁ NAZW: Ze względu na liczbę wyrazów wchodzących w skład nazwy, rozróżniamy:-NAZWY PROSTE-składają się one z jednego tylko wyrazu (np. nazwa skrypt ); nie zawsze są rzeczownikami np. chory cierpi ;-NAZWY ZŁOŻONE-składają się one z więcej niż jednego wyrazu, np. Student, który mieszka w Poznaniu ; na nazwę złożoną składa się zespół rzeczowników, czasowników, przymiotników, zaimków, przyimków;Ze względu na to, ile desygnatów obejmuje zakres danej nazwy, rozróżniamy:-NAZWY OGÓLNE-są to nazwy, które mają więcej niż jeden desygnat(np. szafa, koń, żołnierz, babka Adama Mickiewicza);-NAZWY JEDNOSTKOWE-są to nazwy, które mają tylko jeden desygnat (np. naturalny księżyc naszej planety, najdłuższa rzeka w Polsce, matka Adama Mickiewicza, Adam Mickiewicz)-NAZWY PUSTE (bezpodmiotowe)-są to takie nazwy, które wcale nie mają desygnatów (np. błękitny kwiat róży, stupiętrowy dom w Poznaniu, syn bezdzietnej matki); niczego nazwy te nie oznaczają, ale niemniej coś znaczą; jeśli są nazwami generalnymi, mają pewną treść, każą mianowicie szukać-jeśli są to nazwy konkretne-osób czy rzeczy o określonych cechach, tyle tylko, że przedmiotów o takich cechach nie ma, względnie może nawet nie być;Ze względu na to, do czego odnoszą się nazwy, należy rozróżnić:-NAZWY KONKRETNE-znaki rzeczy, np. stół lub osób, np. sędzia , ewentualnie czegoś, co wyobrażamy sobie jako rzecz lub osobę, np. kwiat paproci , nimfa ;-NAZWY ABSTRAKCYJNE-nie są one znakami rzeczy czy osób ani czegoś, co sobie jako rzecz czy osobę wyobrażamy; wskazują natomiast one na pewną cechę wspólną wielu przedmiotom, np. białość , także na pewne zdarzenie czy stan rzeczy (np. kradzież , płacz , cisza );Ze względu na znaczenie nazw sposoby posługiwania się nimi indywidualnego jakimś języku, rozróżniamy:-NAZWY INDYWIDUALNE-to takie nazwy, które służą do oznaczania poszczególnych tych a nie innych przedmiotów, nie przypisując przez to samo danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości wyróżniających go; nazwa indywidualna, taka jak np. Poznań , Karol Karczmarek , służy danemu przedmiotowi tak długo, jak długo zachowuje on ciągłość istnienia (chyba, że zmienimy daną mu raz nazwę), i to bez względu na cechy tego przedmiotu; przykład: skoro raz niemowlę nazwano Karol Karczmarek , nazwa ta będzie mu służyła, choć kolejno stanie się ono chłopcem, młodzieńcem, dojrzałym mężczyzną, starcem, choć będzie kolejno brunetem, siwym, łysym, choć zmieni zawód czy inne cechy; nazwy indywidualne mogą być nadawane nie tylko przedmiotom rzeczywistym, ale i przedmiotom wyobrażeniowym, jak np. postacie literackie ( Andrzej Kmicic ) czy występującym w dziele literackim miejscowościom wyimaginowanym;-NAZWY GENERALNE- są to nazwy, które przysługują przedmiotom ze względu na jakieś cechy, które tym przedmiotom przypisujemy; nazwy takie jak np. budynek , krzesło , student wydziału prawa , odnoszą się do wszelkich przedmiotów danego rodzaju, a wiec przedmiotów mających cechy budynku, krzesła, studenta wydziału prawaZe względu na ostrość zakresu nazwy, rozróżniamy:-NAZWY OSTRE -jeśli umiemy, znając należycie dany język, bez wątpliwości rozstrzygnąć o każdym napotkanym przedmiocie, z którym odpowiednio zapoznaliśmy się, czy jest on, czy nie desygnatem pewnej określonej nazwy, mówimy, że w danym języku nazwa ta ma ostry zakres, czyli jest nazwą ostrą; nazwy stają się ostrymi dzięki temu, że są nazwami wyraźnymi-to znaczy, że umiemy podać zespól cech wystarczających do odróżnienia desygnatów danej nazwy od innych przedmiotów, lub też dzięki temu, że są nazwami dla nas intuicyjnymi-to znaczy, że na podstawie ogólnego wyglądu danego przedmiotu, bez zastanawiania się nad treścią danej nazwy, umiemy określić, czy jest on, czy nie jest desygnatem tej nazwy; -NAZWY NIEOSTRE-jeżeli o pewnych napotkanych przedmiotach, mimo dobrego zapoznania się z ich cechami, nie umiemy orzec, czy są, czy nie są desygnatami danej nazwy, to nazwę tą określamy jako nazwę nieostrą; w języku potocznym niemal wszystkie nazwy są nazwami w pewnym stopniu nieostrymi, bo np., Gdy prokurator umiera, to, od jakiej chwili przestaje być desygnatem nazwy prokurator Czy od chwili śmierci klinicznej, czy biologicznej, czy od momentu zapisanego w akcie zgonu przez urzędnika stanu cywilnego 3. STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZWJeśli weźmiemy jakiekolwiek dwie nazwy, nazwę S i nazwę P (przy czym ograniczymy się do nazw, które mają jeden lub więcej desygnatów, pominiemy nazwy puste), i będziemy chcieli opisać, jaki- zachodzi stosunek między ich zakresami, to trafimy na jedną z następujących pięciu możliwości: -STOSUNEK ZAMIENNOŚCI ZAKRESÓW: Istnieją przedmioty, które są jednocześnie desygnatami nazwy S i nazwy P, lecz nie ma takich desygnatów nazwy S, które nie byłyby desygnatami nazwy P, i nie ma takich desygnatów nazwy P, które nie są S, np.: S = jedno z czterech najludniejszych miast nad Wisłą, P = miasto nad Wisłą posiadające uniwersytet (Kraków, Warszawa, Toruń, Gdańsk).-STOSUNEK PODRZĘDNOŚCI ZAKRESU NAZWY S WZGLĘDEM ZAKRESU NAZWY P: Istnieją przedmioty, które są desygnatami i - nazwy S, i nazwy P, nie ma takich przedmiotów, które byłyby S nie będąc zarazem P, ale są takie, które są desygnatami P, choć nie są S. Np.: S = wróbel, P =.ptak. -STOSUNEK NADRZĘDNOŚCI ZAKRESU NAZWY S WZGLĘDEM ZAKRESU NAZWY P: Istnieją przedmioty, które są desygnatami i nazwy S, i nazwy P, oprócz tego są przedmioty będące desygnatami, nazwy S które nie są desygnatami nazwy P; lecz nie ma takich, które, byłyby desygnatami P nie będąc desygnatami S. np.: S = lekarz, P= chirurg,-STOSUNEK KRZYŻOWANIA SIĘ ZAKRESÓW: Istnieją S, które są zarazem P, istnieją S, które nie są P, oraz istnieją P, które nie są S, np. S= student, P= inwalida; -STOSUNEK WYKLUCZANIA SIĘ ZAKRESÓW: Istnieją S, które nie są P, istnieją P, które nie są S, natomiast nie istnieją takie przedmioty, które byłyby desygnatami nazwy S i zarazem nazwy P np.: S= nos, P= pięść. Stosunek wykluczania się zakresów dwóch nazw może on zachodzić w dwóch odmianach: Stosunek sprzeczności zakresów dwóch nazw-o takim stosunku jest mowa wówczas, gdy mamy jakąś nazwę i nazwę w stosunku do tej pierwszej negatywną, np. sędzia i nie-sędzia , kamień i nie-kamień ; itp.; taką parę nazw nazywamy nazwami sprzecznymi; w przypadku sprzeczności zakresy obu nazw łącznie tworzą klasę uniwersalną: każdy przedmiot należy do pierwszej albo do zakresu drugiej nazwy. Stosunek przeciwieństwa zakresów dwóch nazw- zachodzi on, gdy nazwy te me mają wspólnych desygnatów, a zakresy obu tych nazw łącznie nie tworzą klasy uniwersalnej. Przykładem pary nazw przeciwnych mogą być nazwy słowik i osioł . Jeśli coś jest desygnatem jednej z tych, to wiadomo, że nie może być desygnatem drugiej - ale prócz, tego istnieją takie przedmioty, które nie są ani desygnatami pierwszej, ani drugiej nazwy, jak np. ludzie, rośliny, domy itd.W każdym z tych pięciu przypadków istnieć mogą ponadto przedmioty, które nie są desygnatami nazwy S, ani nazwy P.
Hel-Mag