Bezrobocie w Polsce.doc

Iwona Kamińska, I rok, Pedagogika-Doradztwo zawodowe i personalne (niestacjonarne)

Bezrobocie w Polsce jako problem społeczny. Charakterystyka, stan i poziom bezrobocia w powiecie wałeckim w 2010roku.

W trakcie swojego rozwoju, społeczeństwa napotykają nieustannie różnorodne zjawiska i problemy, z których wiele występuje stale, cyklicznie w życiu każdego kolejnego pokolenia, wymagając na nowo rozwiązania. Pomocne są wtedy doświadczenia poprzednich pokoleń, zarówno jako wzór do naśladowania oraz wykluczenie ich błędów. Czasami jednak w życiu społeczeństw pojawiają się zjawiska dotychczas nieznane.

              Jednym z takich zjawisk w Polsce jest bezrobocie-jest to problem stosunkowo nowy, którego nie doświadczyły osoby dorastające i zdobywające zawody i kwalifikacje w latach powojennych, teraz zaś kontynuujące swoje kariery. Bezrobocie nie było dotąd faktem doświadczanym i uznawanym oficjalnie, zjawiskiem tym nie zajmowały się żadne nauki społeczne i ekonomiczne rozwijane w Polsce powojennej, chyba że w kontekście zagrożeń dotyczących innych, kapitalistycznych społeczeństw. Nie można jednak zarzucać żadnej z dyscyplin naukowych zapomnienia i zaniechania tego problemu. Przedmiot ich ewentualnego  poznania w warunkach obowiązywania doktryny pełnego zatrudnienia po prostu nie mógł (na pewno jawnie) istnieć. Sytuacja zmieniła się po przełomie lat 1989/1990, kiedy to wraz ze zmianami politycznymi i ekonomicznymi w życiu społeczeństwa pojawiło się bezrobocie. Bardzo szybko obrosło ono regulacjami i rozwiązaniami prawnymi, interpretacjami politycznymi, wyjaśnieniami ekonomicznymi i socjologicznymi, ale przede wszystkim stało się kwestią społeczną dotkliwie odczuwaną przez ludzi tracących pracę i wielu innych, niepewnych stałości posiadanego zatrudnienia.

              Powojenne przemiany sprawiły, iż społeczeństwo polskie rozwijało się ogólnie rzecz biorąc jako społeczeństwo pracowników, dla których głównym pracodawcą było państwo. Zależność od państwa, zgodnie z państwowym (socjalistycznym) rozumieniem stosunków między  pracodawcą a pracownikiem, polegała m.in. na tym, że obowiązkiem państwa było zapewnienie pracy oraz należytych źródeł utrzymania pracownikowi i jego rodzinie. Po 1989 roku państwo zrezygnowało ze swej monopolistycznej pozycji na rynku pracy i w gospodarce, a obowiązkiem coraz liczniej pojawiających się prywatnych właścicieli miejsc pracy przestało być dbanie o pełne i racjonalne zatrudnienie. Byłoby to nawet sprzeczne z samą logiką wolnego rynku pracy i wszystkimi rachunkami ekonomicznymi decydującymi o opłacalności pracy. Bezrobocie jest bowiem przymiotem wolnej gospodarki, nie skrępowanej hasłami ideologicznymi. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku okazało się również, że gospodarka aby się rozwijać nie potrzebuje tylko „rąk do pracy” ale musi zdobywać „jak najlepsze ręce do pracy”, zaczęła więc wzrastać rola kwalifikacji i umiejętności osób podejmujących prace, gdyż tylko to mogło zapewnić powodzenie w konkurencji rozgrywającej się w warunkach globalizacji produkcji i zatrudnienia. Wysoka ranga problemu bezrobocia wynika z ekonomicznego, społecznego i politycznego znaczenia tego zjawiska. Bezrobocie nie tylko wpływa na standard życia ludności i dynamikę rozwoju gospodarczego, ale w istotnej mierze decyduję o nastrojach społecznych i popularności rządów. To właśnie z tych względów jest ono przedmiotem zainteresowania polityki gospodarczej państwa, próbującej ograniczyć rozmiary tego zjawiska.

„Z pracy swojej ma człowiek pożywać chleb codzienny i poprzez pracę ma się przyczyniać do ciągłego rozwoju nauki i techniki, a zwłaszcza do nieustannego podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego społeczeństwa, w którym żyje jako człowiek braterskiej wspólnoty. (...) Praca wyróżnia go wśród reszty stworzeń, których działalności związanej z utrzymaniem życia nie można nazywać pracą – tylko człowiek jest do niej zdolny(...) Jan Paweł II : „O pracy ludzkiej”

Do bezrobotnych zalicza się osoby które jednocześnie spełniają następujące warunki:

-pozostają bez pracy,

-nie uczą się w szkole w systemie dziennym,

-są zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy,

-są zarejestrowane w lokalnych urzędach pracy,

-ukończyły 18 lat (z wyjątkiem młodocianych absolwentów)

-nie ukończyły 60 lat(kobiety) lub 65 lat (mężczyźni),

-nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,

-nie są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych,

-nie podjęły pozarolniczej działalności gospodarczej ani nie podlegają-na podstawie odrębnych przepisów-obowiązkowi ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia emerytalnego,

-będąc osobami niepełnosprawnymi, mogą podjąć prace co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy,

-nie są tymczasowo aresztowane ani nie odbywają kary pozbawienia wolności,

-nie otrzymują świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego.[1]

Liczba zarejestrowanych bezrobotnych zależy w istotnej mierze od stopnia motywacji osób do rejestracji. Naturalną motywacją do rejestracji jest możliwość znalezienia pracy za pośrednictwem urzędu pracy. Motywacja ta może być osłabiona, jeśli szanse znalezienia miejsca pracy w taki sposób są znikome. W tej sytuacji część bezrobotnych może nie być zainteresowana rejestracją i w rezultacie liczba zarejestrowanych bezrobotnych nie będzie w pełni odzwierciedlać faktycznej skali tego zjawiska. Mogą również występować inne motywacje do rejestracji. Rejestracja jest często warunkiem koniecznym do ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych czy uczestnictwo w aktywnych programach rynku pracy (np. szkoleniach). Z tego powodu niektórzy niepracujący rejestrują się jako bezrobotni, aby uzyskać zasiłek dla bezrobotnych bądź uczestniczyć w szkoleniu, a nie dlatego, aby znaleźć miejsce pracy. Jeżeli takie przypadki występują, to liczba bezrobotnych zarejestrowanych zawyża nieco faktyczną skalę bezrobocia.

Bezrobocie w powiecie wałeckim w 2010 roku

              W 2010 roku w porównaniu do stanu z 2009r. sytuacja na powiatowym rynku pracy mimo pojawiających się od końca roku 2008 niekorzystnych zjawisk spowodowanych kryzysem gospodarczym była korzystniejsza. Pracodawcy częściej zgłaszali do Urzędu oferty pracy oraz miejsca aktywizacji zawodowej a wielkość środków finansowych jakimi dysponował Powiatowy Urząd Pracy w 2010 roku, umożliwiła aktywizację większej ilości osób bezrobotnych.

Sytuacja na rynku pracy w powiecie wałeckim na koniec minionego roku była jedną z korzystniejszych w ciągu ostatnich 10 lat. Stan bezrobocia w latach 2001-2010 przedstawia poniższy wykres.

Ta korzystniejsza sytuacja spowodowała, że mimo zgłaszanych i dokonywanych zwolnień pracowników liczba bezrobotnych w porównaniu do 2009 roku (3475 osób) nie zwiększyła się.  Na koniec 2010 roku w Urzędzie zarejestrowane były 3444 osoby bezrobotne, czyli 3,1% ogółu osób pozostających bez pracy w województwie zachodniopomorskim (109.964 osób bezrobotnych) i porównaniu do analogicznego okresu roku 2009 było ich mniej o 31 osób, tj. o 0,9%. W powiecie wałeckim liczba bezrobotnych prawie we wszystkich miesiącach 2010 roku przekraczała 3000 osób. Najmniej bezrobotnych było w miesiącu sierpniu-2984 osoby, wrześniu-3017 osób oraz październiku-3057 osób. Na niższy stan rejestrowania bezrobocia w tych miesiącach miały wpływ większe wyłączenia z ewidencji spowodowane korzystniejszą sytuacją na rynku pracy oraz aktywnością Powiatowego Urzędu Pracy.

W końcu 2010 roku największą grupę wśród zarejestrowanych stanowili bezrobotni z miasta Wałcza-42,3% (1456 osób), a najmniejszą bezrobotni z gminy Tuczno-9% (309 osób).

Stopa bezrobocia w powiecie na koniec 2010r .wynosiła 19,2% i była ósmą spośród stóp obliczonych dla 21 powiatów z terenu województwa zachodniopomorskiego. W ciągu 2010r. stopa bezrobocia spadła o 1,2% w porównaniu do stopy z końca 2009 roku i była niższa o 0,3%, natomiast do stopy z 2008 roku wzrosła o 3,7%.

Przedstawiony wyżej wykres stopy bezrobocia obrazuje sytuację na rynku pracy w poszczególnych miesiącach w latach 2008-2010. Wynika z niego, że we wszystkich latach sytuacja jest podobna-korzystniejsza w okresie wiosenno-letnim i zdecydowanie gorsza późną jesienią i zimą. Wynika z niego również, że po dużym spadku bezrobocia w roku 2008 od jesieni 2009 roku stopa bezrobocia zaczęła wyraźnie rosnąć i mimo sezonowego spadku latem 2010 na koniec roku osiągnęła poziom 19,2%.

Stopa bezrobocia w kraju, województwie zachodniopomorskim oraz powiecie wałeckim w latach 2009-2010 (Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu)

Wysokość stopy bezrobocia ma wpływ na długość okresu pobierania zasiłku. Poprawa sytuacji na rynku pracy w 2008 roku spowodowała spadek stopy bezrobocia w miesiącu czerwcu 2009 roku o 15,5% co w konsekwencji przyczyniło się do skrócenia okresu pobierania zasiłku w powiecie wałeckim w 2010 roku do 6 miesięcy. W czerwcu 2010 roku stopa bezrobocia osiągnęła poziom 17,9 % i była wyższa o 0,35% niż 150% stopy bezrobocia w kraju co wpłynęło na powrót do 12 miesięcznego okresu pobierania zasiłku.

W kontekście powyższego należy nadmienić, że w okresie ostatniej dekady sytuacja na rynku pracy wielokrotnie ulegała zmianom polegającym na spadku lub wzroście bezrobocia. Zamieszczony wyżej wykres obrazuje poziom stopy bezrobocia w latach 2001-2010.

Bezrobocie należy do najbardziej palących problemów społecznych współczesnego świata. Przez cały XX wiek zjawisko to znajdowało się w centrum debat społecznych, ekonomicznych i politycznych i wszystko wskazuje na to, że nadal będzie przyciągać uwagę szerokiej opinii publicznej. Wynika to z różnorodnych, dalekosiężnych skutków bezrobocia, odczuwalnych zarówno przez osoby bezrobotne jak i całe społeczeństwo. Mają one wymiar ekonomiczny, w tym m.in. finansowy, ale także wymiar społeczny, zwłaszcza socjologiczny i psychologiczny. Właśnie ta wielowymiarowość następstw bezrobocia sprawia, iż zjawisko to jest od wielu lat przedmiotem debat politycznych, m.in. wśród polityków gospodarczych, którzy nie mogą uciec od oceny skutków tego zjawiska i formułowania programów jego redukcji.

Negatywnymi  skutkami bezrobocia są pogorszenie stanu budżetu państwa, pogorszenie położenia ekonomicznego bezrobotnych i ich rodzin oraz ważne skutki społeczne takie jak wpływ bezrobocia na funkcjonowanie rodziny, kontakty bezrobotnych z otoczeniem, ich stan psychiczny i rozwój patologii społecznych.

Choć bezrobocie jest uznawane powszechnie za zjawisko wywołujące wiele negatywnych skutków i niewątpliwie przekonanie to jest w pełni uzasadnione, to jednak trzeba również dostrzegać jego pozytywne skutki, zwłaszcza w przypadku gdy nie przekracza ono dopuszczalnych społecznie granic. Istnienie bezrobocia wzmaga konkurencję o miejsca pracy między potencjalnymi pracownikami. Istotną rolę w walce konkurencyjnej o miejsca odgrywają kwalifikacje i umiejętności zawodowe osób poszukujących pracy. Rodzi to silną motywację do kształcenia, do zwiększania nakładów na „inwestycje kapitał ludzki”. Istotnie bezrobocie przyspiesza więc procesy wzrostu poziomu kwalifikacji zawodowych siły roboczej, co ma istotne znaczenie dla długofalowego wzrostu gospodarczego.

Z przeprowadzonych rozważań wynika, iż bezrobocie należy najtrudniejszych problemów współczesnego społeczeństwa. Choć zwraca się uwagę na pozytywne skutki tego zjawiska to skutki negatywne są zdecydowanie bardziej podkreślane.

Źródła:

1.       Czyszkiewicz Ryszard „Kręgi bezrobocia. Socjologiczna analiza dokumentu urzędowego jako źródła wiedzy o bezrobotnym i bezrobociu”. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004

2.       Kwiatkowski Eugeniusz „Bezrobocie. Podstawy teoretyczne”. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002

3.       Analiza zatrudnienia i bezrobocia w powiecie wałeckim za 2010. Powiatowy Urząd Pracy w Wałczu