WYKŁAD 1. CZYM ZAJMUJE SIĘ PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZA?
Pedagogika opiekuńcza – to nauka o opiece i wychowaniu; nauka o opiece i różnych aspektach wychowawczych opieki.
Kiedyś istniała taka dziedzina jak pedagogika opiekuńczo – wychowawcza. Nie różni się ona od pedagogiki opiekuńczej, ale akcentuje aspekt wychowania w opiece.
Pedagogika opiekuńcza to termin semantycznie fałszywy (Z. Dąbrowski), ponieważ pedagogika jako dyscyplina niczym się nie opiekuje, wobec nikogo nie jest opiekuńcza, jednak istnieje taki sposób nazywania „takich” nauk. Poprawna językowo byłaby nazwa „pedagogika opieki”.
pedagogika opiekuńcza = pedagogika opieki = teoria działalności opiekuńczo wychowawczej = teoretyczne podstawy pracy opiekuńczo wychowawczej
Nazwą pedagogika opiekuńcza zaczęli posługiwać się w okresie międzywojennym, ale jeszcze nie funkcjonowała taka dyscyplina. (Radlińska, Babicki)
Wroczyński, Kamiński, Junciłł, Dąbrowski kontynuowali rozwój pedagogiki opiekuńczej jako dyscypliny.
Dopiero w latach ’70 powstała jako samodzielna dyscyplina naukowa.
ROZUMIENIE PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ
1) wąskie rozumienie – pedagogika opiekuńcza jako kierunek w pedagogice społecznej; jest teorią interwencyjno – kompensacyjną opieki.
Pedagogika opiekuńcza wyłoniła się z pedagogiki społecznej. Niektórzy uznają, że jest to dział pedagogiki społecznej. Z opieką interwencyjno – kompensacyjną mamy do czynienia w sytuacjach trudnych, a nie z opieką w dobrej rodzinie (nie obejmuje opieki w sytuacjach normalnych). Przedstawiciel – Wroczyński, Kamiński.
2) szerokie rozumienie – pedagogika opiekuńcza wywodzi się z potrzeb praktyki; przedmiot nieokreślony (np. wspomaganie rozwoju), nakładający się na inne dyscypliny.
Pedagogika opiekuńcza wywodzi się z praktyki – miałaby się ona zajmować każdą opieką. Wspomaganie rozwoju jest zbyt ogólne, ponieważ różne nauki wspomagają rozwój.
3) pedagogika opiekuńcza jako samodzielna dyscyplina naukowa, posiadająca ściśle określony przedmiot zainteresowań (Borowska, Dąbrowski)
Pedagogika opiekuńcza – nauka o funkcjach, celach, zasadach, zadaniach, formach, metodach opieki międzyludzkiej, wychowania przez opiekę i wychowania opiekuńczego (Z. Dąbrowski)
ELEMENTY TREŚCIOWE PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ
pedagogika opiekuńcza
teoria opieki teoria wychowania teoria wychowania
międzyludzkiej opiekuńczego przez opiekę
teoria potrzeb teoria działań zaspokajania
potrzeb
1) opieka – działalność służące zaspokajaniu potrzeb; opiekun musi wiedzieć, które potrzeby są ważniejsze i w jaki sposób je realizować; opiekun i podopieczny to ludzie
2) odpowiada na pytanie, jak realizować działania wychowawcze, aby jednocześnie zaspokajać potrzeby? (sytuacja wychowawcza à sytuacja wychowawczo – opiekuńcza)
3) odpowiada na pytanie, jak realizować opiekę, aby jednocześnie realizować cele wychowawcze? (sytuacja opiekuńcza à sytuacja opiekuńczo – wychowawcza)
WYKŁAD 2. OPIEKA – POMOC
OPIEKA POMOC
1. podejmowana w sytuacjach mieszczących się 1. podejmowana w sytuacjach życiowo trudnych.
w granicach normy, jak i losowych sytuacjach
trudnych.
2. samodzielność i aktywność podmiotu 2. wymaga określonego poziomu samodzielności
„korzystającego” nie jest konieczna (choć oraz aktywności podmiotu, który z niej
czasami pożądana). korzysta.
3. osoba jej udzielająca jest odpowiedzialna 3. osoba jej udzielająca nie jest odpowiedzialna
za osobę w potrzebie. za osobę w potrzebie.
4. asymetryczna relacja między udzielającym 4. względnie symetryczna relacja między
jej, a korzystającym z niej. udzielającym jej, a korzystającym z niej.
5. jest zazwyczaj długotrwała. 5. może być doraźna, krótkotrwała, okresowa.
6. zawsze bezinteresowna. 6. często bezinteresowna.
7. wymaga więzi emocjonalnej między opiekunem, 7. nie wymaga więzi emocjonalnej między
a podopiecznym. udzielającym jej, a korzystającym z niej.
2 modele pomagania
dostarczanie tego, czego brakuje tworzenie warunków do samodzielnego
(zaspokajanie aktualnych potrzeb) działania i zaspokajania potrzeb
ODPOWIEDZIALNOŚĆ:
1) przedmiotowa – za własne działania à każda działalność
2) podmiotowo – kompensacyjna – za osobę, która nie może być za siebie odpowiedzialna à opieka
FUNKCJE OPIEKI
(konsekwencje opieki lub jej skutki)
1) funkcja homeostatyczna – ciągłe doprowadzanie podopiecznego do optymalnego stanu zaspokajania potrzeb (warstwa obiektywna i subiektywna). Musi ona zaistnieć, aby inna funkcja mogła być.
to co rzeczywiście dajemy świadomość podopiecznego
podopiecznemu co do zaspokajania potrzeb
2) funkcja egzystencjalna – skutkiem działalności opiekuńczej jest zachowanie życia i zdrowia oraz umożliwienie pełnego rozwoju i wychowania podopiecznego.
3) funkcja regulacyjna – rozbudzanie i regulowanie potrzeb oraz granic, norm i sposobów ich zaspokajania (rozwijanie i utrwalanie potrzeb pozytywnych, aktualizowanie potrzeb potencjalnych, wygaszanie potrzeb nałogowych, ograniczanie tendencji ekstremalnych w zaspokajaniu potrzeb, hamowanie pragnień sprzecznych z dobrem podopiecznego, czy innych ludzi, profilaktyka i terapia potrzeb chorobowych, mentalizacja potrzeb, kompensacja potrzeb niezaspokojonych, przyswajanie właściwej hierarchii potrzeb).
4) funkcja usamodzielniająca – działalność opiekuńcza prowadzi do pełnej samodzielności i niezależności życiowej podopiecznego.
5) funkcja socjalizacyjna – uspołecznienie i ukulturalnienie potrzeb i sposobów ich zaspokajania.
Opieka może jednak mieć negatywne funkcje (konsekwencje) jeśli nie jest optymalna.
ZAKRESY OPIEKI
1) według jej podmiotu i charakteru.
- kto sprawuje opiekę
opieka międzyludzka
rodzinna społeczna spontaniczna
np. w relacjach poza rodziną
„normalna” interwencyjno – kompensacyjna
np. przedszkole, internat np. formy opieki całkowitej, tj. domy dziecka,
pogotowie opiekuńcze
2) według jej przedmiotu.
szczególne role odchylenia dodatnie
wiek i układy egzystencjalne i ujemne
podział ze względu na np. rola ucznia, opieka nad np. opieka nad osobami
wiek, np. dziecko, starszy, uczniem, rola matki, rola dziecka, niepełnosprawnymi, nad uzależnionymi,
młodzież, dorosły rola praktykanta nad uczniem szczególnie uzdolnionym
3) według jej przejawów w ciągu życia.
I – okres ewolucyjny
II – okres stabilizacji
III – okres inwolucyjny
okres narodziny względna samodzielność emerytura wiek
prenatalny
4) według stopnia jej powszechności.
liczba podopiecznych rzeczywistych (zaspokajane potrzeby)
Stopień powszechności =
liczba podopiecznych wyczekujących (brak opiekuna do zaspokajania potrzeb)
WYKŁAD 5. POTRZEBY (OKRESU) DZIECIŃSTWA
Potrzeby dzieciństwa – potrzeby swoiste w dużej mierze i przemijające, charakterystyczne dla początkowych okresów życia człowieka (okresu dzieciństwa).
Różnice między potrzebami dorosłych i dzieci:
1) rodzaje potrzeb – różnica ilościowa
2) aspekty potrzeb – różnica jakościowa
POTRZEBY DZIECIŃSTWA:
a) potrzeba aktywności przedmiotowej w środowisku (obecność, manipulacja przedmiotami jest źródłem wiedzy i rozwoju)
b) potrzeba eksperymentowania różnych ról społecznych (zabawy tematyczne, zabawy w role; rola brata, siostry, przedszkolaka, itp.)
c) potrzeba odczuwania własnego wzrastania i rozwoju (dziecko chce odczuwać, sprawdzać, wykorzystywać swoje możliwości)
d) potrzeba przywiązania (!) – najbardziej charakterystyczna (dążenie do posiadania kogoś bliskiego z kim dziecko chce pozostawać w bliskim i głębokim kontakcie – tworzenie się więzi z opiekunem)
Zaspokajanie potrzeby przywiązania (sposoby):
Przedmioty potrzeby przywiązania (co ją może zaspokoić):
DontGiveMeNames