dr Jadwiga Jastrząb / opracowanie własne objęte prawem autorskim /
Świadomość fonologiczna
Świadomy dostęp do fonemowego poziomu strumienia dźwięków mowy; zdolność posługiwania się cząstkami dźwiękowymi mniejszymi od sylaby. To
umiejętności identyfikacji elementów fonologicznych i intencjonalnego manipu-lowania reprezentacjami w tym zakresie. Fonologiczny poziom mowy odnosi się do tych jednostek dźwięków, które mogą być reprezentowane przez litery i grupy liter typu dwuznaki i wieloznaki trz, dzi, drz.
3 poziomy świadomości fonologicznej (wg Kaja B. Nair R.) cechą poziomów jest ich rosnący zakres, każdy następny obejmuje zdolności wykształcone wcześniej.
Pierwotna – świadomość sylaby i jej części:
- słyszenie rymów i aliteracji w rymowankach,
- łączenie i wyodrębnianie sylab oraz ich części - początku i końcówki,
- porównywanie i odróżnianie dźwięków.
Prosta – świadomość fonemów
- segmentacja fonemowa /m – a – m – a/, /cz – e – k – o – l – a - d – a/,
- lokalizowanie fonemów i rozumienie znaczenia ich pozycji w strukturze wyrazu.
Wieloaspektowa – manipulacje fonemowe
udział pamięci operacyjnej/ krótkotrwałej pozwala wykonać jednocześnie dwie operacje fonologiczne jakimi są – percepcja i przetwarzanie polegające na:
- dodawaniu fonemów las – lasy, lasek, blask
- odejmowaniu fonemów /brama – rama/ /tort – tor / kort – kot /
- substytucji fonemów /nos – kos – sos/ /nos – noc /; /fort – tort –kort – sport/
Zdawanie sobie sprawy z podzielności słów umożliwia ich:
– podział na mniejsze elementy czyli segmentację sylabową i fonemową
– porównywanie i różnicowanie sylab i fonemów
– łączenie czyli syntezę sylabową i fonemową
– manipulowanie sylabami i fonemami dodawanie i opuszczanie w słowach
– kodowanie i dekodowanie
– zdolność tworzenia rymów
– zdolność tworzenia aliteracji
– zdolność tworzenia sekretnych języków
Percepcja słuchowa
Percepcja słuchowa to zdolność rozróżniania dźwięków o różnym
natężeniu, o różnej częstotliwości i barwie.
Strona potencjalna to zdolności słuchowe:
· wrażliwość akustyczna,
· postrzeganie dźwięków,
· rozróżnianie dźwięków,
· rozpoznawanie i rozumienie,
· tworzenie wzorca słuchowego,
System słuchowy:
1. podsystem percepcji dźwięków świata zewnętrznego:
· pochodzących z otoczenia człowieka:
- odgłosy zjawisk atmosferycznych,
- odgłosy zwierząt wyrażające różne stany emocjonalne,
· pochodzących z urządzeń mechanicznych;
2. podsystem percepcji mowy – właściwości wokalne;
3. podsystem percepcji słowno – słuchowych:
· słuch fonematyczny, czyli umiejętność różnicowania głosek danego języka,
· pamięć słuchowa, werbalna, którą cechuje: trwałość, pojemność, bezpośredniość, zapamiętywanie i przypominanie, selektywność, skojarzenia, mechaniczność,
· analiza i synteza słuchowa pozwalająca określić: liczbę, kolejność rodzaj składników języka,
· kojarzenie wzorca słuchowego z rzeczywistością pozajęzykową,
· rozumienie związków gramatyczno – logicznych;
4.podsystem percepcji melodii;
dr Jadwiga Jastrząb/opracowanie własne objęte prawem autorskim/
Motoryka
Motoryczność jest to całokształt różnych ruchów całego ciała i poszczególnych jego członków, wyróżnia się jej stronę potencjalną i efektywną. W związku z różnymi czynnościami ruchowymi istnieją określenia: motoryka wielka, motoryka mała, manualna, grafomotoryka.
Strona potencjalna - zdolności ruchowe = pojętność w przyswajaniu umiejętności ruchowych:
· dokładność, czyli precyzja czynności ruchowych;
· szybkość, czyli tempo wykonywania czynności ruchowych;
· plastyczność, czyli płynne przechodzenie z ruchu do ruchu;
· trwałość, czyli pamięć ruchów;
Strona efektywna - rezultaty dotychczasowych osiągnięć rozwoju motorycznego, uwarunkowana:
· sprawność fizyczna = wydolność wszystkich układów i organów;
· sprawność ruchowa = umiejętność władania własnym ciałem;
System motoryczny: podsystemy
1. poczucie lateralizacji, czyli stron własnego ciała;
2. orientacja w schemacie ciała i w przestrzeni;
3. ruchy wielkie i koordynowanie własnym ciałem:
· czynności homologiczne – obustronne tych samych kończyn,
· czynności homolateralne – jednostronne po tej samej stronie ciała,
· czynności bilateralne – naprzemienne po przeciwnych stronach ciała;
4. ruchy poszczególnych kończyn i ich części oraz zdolność koordynowania nimi;
Lateralizacja
Lateralizacja to asymetria funkcji ciała ludzkiego, przewaga czynnościowa jednej strony nad drugą, jest procesem długofalowym, zależy od wielu różnych czynników wewnętrznych i środowiskowych związanych z wpływem wychowawczym na dziecko. Z wiekiem maleje liczba przypadków lateralizacji niejednorodnej z powodu preferowania prawej ręki do wielu czynności.
o lateralizacja jednorodna w przypadkach prawo- lub lewostronnej przewagi ciała,
o lateralizacja niejednorodna, skrzyżowana lub nieustalona przewaga części ciała,
o obustronność, - występuje równoważenie się obu stron ciała.
postać uprzywilejowana u większości ludzi to przewaga czynności prawej strony ciała, choć występują także przypadki przewagi lewej strony ciała.
Lateralizacja niejednorodna skrzyżowana może być silna lub słaba.
Silna skrzyżowana jest wynikiem stałego utrzymywania się przewagi dominujących stron nad podporządkowanymi.
Słaba skrzyżowana jest wynikiem zmiennej przewagi stron dominujących, co uwarunkowane jest rodzajem czynności.
Obustronność zalicza się do przypadków lateralizacji niejednorodnej.
jednorodna niejednorodna
prawostronna lewostronna skrzyżowana obustronność
silna słaba
Percepcja
Spostrzeganie – złożony proces psychiczny dzięki któremu jednostka poznaje rzeczywistość, dokonuje się on na podstawie:
· wrażeń, czyli tego co bezpośrednio dane jest receptorom zmysłowym,
· wnioskowania o przedmiocie, na bazie posiadanych zasobów osobistych,
· porządkowania wrażeń w odniesieniu do pewnych strukturalnych układów doświadczeń i wiadomości, wytworzonych w trakcie socjalizacji.,
Proces sensoryczny – akt odbioru bodźca przez narząd zmysłu
Bodziec – każda fizyczna, mechaniczna, chemiczna zmiana otoczenia, oddziałująca na zmysły
Reakcja – zmiana zachowania w odpowiedzi na bodźce
Percepcja – reprezentuje rozumienie obecnej sytuacji w kategoriach przeszłych doświadczeń. Jest to akt interpretacji bodźca zarejestrowanego w mózgu przez jeden lub więcej mechanizmów zmysłowych w odpowiednich analizatorach. Wnioskowanie polega na kumulacji i integracji wszystkich doświadczeń, wnioski wyciągane są szybko na podstawie przetwarzania danych sensorycznych.
To jak i co jest spostrzegane zależy od:
o charakteru samego bodźca rzeczywistego
o tła lub otoczenia w którym występuje
o wcześniejszych doświadczeń
o osobistych doznań, nastawień, celów .
Percepcja - na poziomie ośrodków w korze mózgowej ma charakter całościowego organizowania informacji w sensowną całość przy pomocy czynników:- podobieństwo, - bliskość, - ciągłość, - zamykanie,
System percepcyjno-motoryczny
percepcja wzrokowa percepcja słuchowa percepcja motoryczna
Percepcja wzrokowa to postrzeganie otaczającego świata jako zbioru dających się wyróżnić przedmiotów i kształtów pozostających we wzajemnych stosunkach przestrzennych.
Strona potencjalna to zdolności wzrokowe:
· koordyna...
coolsister