Sochocki Marcin Rodzice i profilaktyka.pdf

PROGRAMY PROFILAKTYCZNE

om rodzinny jest miejscem, w którym

dokonuje siê pierwotna socjalizacja dzie-

ci. Pocz¹tkowo to rodzice maj¹ decyduj¹cy

wp³yw na kszta³towanie osobowoci m³odego

cz³owieka. Póniej, mimo i¿ wp³yw ten s³ab-

nie, wci¹¿ nie jest bez znaczenia.

Wspó³czesne programy profilaktyczne (i inne

dzia³ania z tego zakresu) czêsto skonstruowa-

ne s¹ w ten sposób, aby pomóc rodzicom do-

brze wykorzystaæ ten wp³yw. Czy takie pro-

gramy s¹ jednak potrzebne? Czy rodzice nie

dadz¹ sobie rady sami?

miu kroków (programu profilaktyki proble-

mów wi¹¿¹cych siê ze stosowaniem substancji

psychoaktywnych adresowanego do m³odzie-

¿y szkolnej). Scenariusz spotkañ z rodzicami,

oprócz takich elementów jak mini-wyk³ady, czy

przekazywanie uczestnikom materia³ów, zawie-

ra równie¿ elementy wymagaj¹ce stosowania

warsztatowych form pracy z grup¹. Profilakty-

kê domow¹ nale¿y realizowaæ równolegle z

zajêciami z m³odzie¿¹ prowadzonymi w ramach

Drugiego Elementarza (oba programy prze-

znaczone s¹ do realizacji przez te same osoby).

kszta³cenie, pracuj¹ce w szkole (nauczyciel-

ki). Wiêkszoæ badanych to osoby posiada-

j¹ce dzieci, okrelaj¹ce sytuacjê materialn¹

swych rodzin jako przeciêtn¹ lub dobr¹.

rednia wieku to 40 lat (rozpiêtoæ od 25

do 60 lat).

Frekwencja

Badania ujawni³y znaczn¹ ró¿norodnoæ

sposobów realizacji Profilaktyki domowej.

Zarejestrowane ró¿nice dotyczy³y zarówno ilo-

Rodzice i profilaktyka

Marcin J. Sochocki

Dla wielu osób prowadzenie zajêæ profilaktycznych z rodzicami to wci¹¿ jeszcze egzotyka. Trudno siê temu dziwiæ,

skoro obowi¹zuj¹cy schemat profilaktyczny rzadko wykracza poza pracê z dzieæmi i m³odzie¿¹. Projektom zak³ada-

j¹cym w³¹czenie do wspó³pracy rodziców ciê¿ko jest siê przebiæ. Nauczyciele, wbrew pozorom, zwykle niechêtnie

siêgaj¹ do takich rozwi¹zañ. Czasem po prostu nie s¹ przygotowani do otwartego kontaktowania siê z rodzicami

dzieci, którymi zajmuj¹ siê w ramach swych szkolnych obowi¹zków.

W wielu przypadkach rodzice potrafi¹ wiet-

nie wychowywaæ swoje dzieci, jednak jest pew-

na grupa doros³ych, którzy mogliby wiele sko-

rzystaæ na uczestniczeniu w takich programach.

Nie znaczy to, ¿e nale¿y traktowaæ ich jak nie-

udaczników nie potrafi¹cych zadbaæ o swoje

dzieci. Po prostu zdarza siê, ¿e w rutynie co-

dziennoci przestajemy zwracaæ dostateczn¹

uwagê na rzeczy wa¿ne. Ponadto, niekiedy do-

brze jest wspólnie porozmawiaæ, podyskutowaæ,

podzieliæ siê w³asnymi dowiadczeniami z oso-

bami, które maj¹ dzieci w podobnym wieku i

stoj¹ przed podobnymi problemami.

Jedn¹ z ciekawszych propozycji pracy pro-

filaktycznej realizowanej z rodzicami jest pro-

gram autorstwa Agnieszki Arendarskiej i

Krzysztofa Wojcieszka 1 Przygotowanie do

profilaktyki domowej (w skrócie Profi-

laktyka domowa). Niniejszy artyku³ chcia³-

bym powiêciæ analizie wybranych aspektów

praktycznego wdra¿ania tego projektu.

Na pocz¹tku 2001 roku zrealizowano badania

ewaluacyjne, których przedmiotem by³o wdra¿a-

nie Profilaktyki domowej. W lutym 2001 r. prze-

prowadzono 27 wywiadów pog³êbionych z reali-

zatorami Drugiego Elementarza z terenu woje-

wództwa mazowieckiego. Do udzia³u w badaniach

zapraszano osoby wylosowane (w oparciu o wy-

kazy przygotowane przez ogólnopolskiego orga-

nizatora kolejnych edycji obu programów Fun-

dacjê ETOH). Grupê respondentów stanowili wy-

³¹cznie realizatorzy, którzy podjêli siê prowadze-

nia programu w gimnazjach. Zasadnicze badania

zosta³y poprzedzone pilota¿em (styczeñ 2001), na

który z³o¿y³y siê trzy wywiady z wykonawcami

Drugiego Elementarza prowadz¹cymi zajêcia w

szko³ach zlokalizowanych na terenie Warszawy.

Badania zrealizowa³ zespó³: dr hab. Barba-

ra Fatyga (kierownik projektu), dr Gra¿yna

Fluderska oraz autor niniejszego artyku³u 2 .

Interesowa³o nas m.in. jak respondenci or-

ganizowali i przeprowadzali spotkania z ro-

dzicami. Czy pojawi³y siê trudnoci? Jakie

by³y reakcje odbiorców? Chcielimy równie¿

poznaæ stopieñ osobistego zadowolenia

(wzglêdnie niezadowolenia) z realizacji

Profilaktyki domowej.

Wród respondentów najliczniejsz¹ grupê

stanowi³y kobiety, posiadaj¹ce wy¿sze wy-

ciowego, jak i jakociowego wymiaru wdra-

¿ania projektu.

Respondenci przeprowadzili od jednego do

trzech spotkañ. Wykorzystywali w tym celu wy-

wiadówki (wówczas rodzice niekiedy nie byli

uprzedzani o realizacji Programu) lub organi-

zowali odrêbne spotkania, specjalnie zapraszaj¹c

rodziców do uczestnictwa w zajêciach. Czêæ

wypowiadaj¹cych siê osób narzeka³a na nisk¹ fre-

kwencjê. W opinii realizatorów niektórzy rodzi-

ce uwa¿ali, i¿ zawarta w Profilaktyce domowej

problematyka ich nie dotyczy, zatem nie ma po-

trzeby, aby zawracali sobie g³owê przychodze-

niem na spotkania profilaktyczne. Z kolei inna

grupa respondentów podkrela³a wysok¹ (równie¿

rosn¹c¹) frekwencjê podczas kolejnych zajêæ.

Sukcesy i obawy

Niektórzy respondenci wprost przyznawali,

i¿ nie umiej¹ prowadziæ zajêæ z doros³ymi

(szczególnie jeli wymagaj¹ one stosowania

warsztatowych form pracy). Dlatego realizacjê

Profilaktyki domowej ograniczyli do rozda-

nia materia³ów i ogólnej informacji o progra-

mie prowadzonym z m³odzie¿¹. Zdarza³o siê, i¿

zajêæ dla rodziców nie prowadzi³ realizator Dru-

giego Elementarza. Czêæ respondentów

Profilaktyka domowa

Profilaktyka domowa jest scenariuszem

trzech spotkañ adresowanych do rodziców.

Scenariusz ten opracowano dostosowuj¹c go do

Drugiego Elementarza, czyli programu sied-

Remedium STYCZEÑ 2002

PROGRAMY PROFILAKTYCZNE

uczestniczy³a w takich spotkaniach podgl¹da-

j¹c sposób realizacji. Odnotowano równie¿

uwagi, ¿e obecnoæ respondenta podczas zajêæ

z rodzicami prowadzonymi przez kogo inne-

go, mog³aby le wp³yn¹æ na przebieg zajêæ.

Nie podjê³am siê prowadzenia »Profilaktyki

domowej« z rodzicami. Wychowawcy niezrêcznie

jest rozmawiaæ z nimi na ten temat i uwiadamiaæ

ich. Ja mam inne sprawy wychowawcze do za³a-

twienia i wydaje mi siê, ¿e moja obecnoæ krêpo-

wa³aby rodziców. Gdybym ja by³a na tym zebra-

niu prawdopodobnie nie pad³o by wiele pytañ.

Rodzice do nas [wychowawców] przychodz¹ z

wieloma problemami, ale nie [ze] wszystkimi. To

w koñcu jest takie niezrêczne [kobieta, 45 l.].

Koniecznoæ podjêcia siê realizacji zajêæ z

doros³ymi u pewnej grupy respondentów wy-

wo³ywa³a silny stres, lêk, stan napiêcia. Re-

spondenci obawiali siê reakcji rodziców, szcze-

gólnie, gdy by³ to ich debiut w roli prowa-

dz¹cych tego rodzaju spotkania.

Strasznie siê ba³am spotkania z rodzicami,

mia³am pewne obawy. Czy przyjd¹? Jaka bêdzie

frekwencja? To by³a zagadka [kobieta, 40 l.].

Wród opisów przebiegu zajêæ Profilaktyki

domowej pojawi³y siê wypowiedzi wiadcz¹ce o

tym, i¿ wiele k³opotów przysparza³y responden-

tom warsztatowe elementy zajêæ. Rodzice niechêt-

nie brali udzia³ w tego rodzaju formach pracy. Re-

alizatorom trudno by³o nak³oniæ ich, by prze³amali

wstyd i zechcieli wspólnie zaanga¿owaæ siê w

æwiczenia. Zajêcia niekiedy sprowadza³y siê do

wywiadówkowego schematu, tzn. rodzicie

siedzieli i s³uchali tego, co mia³a im do po-

wiedzenia osoba prowadz¹ca.

Nie realizowa³am spotkania dok³ad-

nie tak jak jest [w scenariuszu]. Wiedzia-

³am, ¿e absolutnie scenki z rodzicami nie

wyjd¹. Proponowa³am, ale nie by³o chêt-

nych. Uwa¿am, ¿e takie rzeczy mo¿na

przeprowadzaæ z dzieæmi, a nie z rodzi-

cami. [W klasie] mam rodziców, którzy za-

wsze wys³uchaj¹ tego, co mam do powie-

dzenia, ale w³aciwie nie ma z ich strony

¿adnej reakcji [kobieta, 48 l.].

Mia³am spotkanie z rodzicami. Zacho-

wywali siê gorzej ni¿ dzieci. Byli zawsty-

dzeni, oniemieleni. Musia³am prze³amaæ

jako tê barierê. Kiedy przeczyta³am tekst

z podrêcznika [do zajêæ], ludzie mieli siê

zrelaksowaæ i zamkn¹æ oczy. Bo¿e, nikt nie

chcia³ zamkn¹æ oczu! Widaæ by³o, ¿e siê

strasznie wstydz¹. Piêæ minut straci³am na

to, ¿eby siê wy³¹czyli, usiedli wygodnie,

poddali siê nastrojowi [kobieta, 46 l.].

Czêæ respondentów spotkania w ramach

Profilaktyki domowej uzna³a za udane. Ro-

dzice brali w nich aktywny udzia³, ¿ywo wy-

powiadali siê, toczyli dyskusje, anga¿owali siê

w proponowane æwiczenia. Respondenci pod-

krelali, i¿ uda³o im siê nawi¹zaæ dobry kon-

takt z grup¹, zdobyæ zaufanie rodziców, co

przek³ada³o siê na szczere wypowiedzi.

Zrobi³am zgodnie ze scenariuszem scenki i

gry z rodzicami. Rodzice odgrywali role. Ponie-

wa¿ wywar³o to na nich du¿e wra¿enie, zaczêli

dyskutowaæ, a póniej jedna z mam powiedzia-

³a, ¿e takie zajêcia powinna mieæ przed urodze-

niem dziecka, co mnie bardzo zaskoczy³o. Pytali

siê mnie o bardzo oczywiste rzeczy; to znaczy ja

odebra³am to jako oczywiste. Wydawa³o mi siê,

¿e oni to wiedz¹. Uwa¿am, ¿e spotkania mia³y

sens. Rodzice odebrali je dobrze [kobieta, 34 l.].

[Rodzice] siê zaanga¿owali, du¿o mówili,

du¿o rozmawialimy na temat wolnego czasu

m³odzie¿y, szczególnie na wsi (bo akurat ta kla-

sa by³a wiejska). Dziêki temu atmosfera siê

rozlunia³a. Ogólnie jestem zadowolony z pra-

cy z rodzicami [mê¿czyzna, 31 l.].

Rodzice zbli¿yli siê do siebie i [teraz] mam

z nimi wiêkszy kontakt [kobieta, 42 l.].

* * *

rodowisko, w którym umiejêtnoæ prowadze-

nia zajêæ warsztatowych z doros³ymi nie jest

zbyt powszechna. Dlatego dla pewnego grona

potencjalnych wykonawców Profilaktyka do-

mowa jest programem zbyt wymagaj¹cym.

Zaobserwowano dwie zasadniczo odmienne

postawy respondentów. Pierwsz¹ by³o podjêcie

siê realizacji zajêæ zgodnie z zaleceniami scena-

riusza, tzn. równie¿ z uwzglêdnieniem warszta-

towych form pracy. Takie spotkania zwykle prze-

biega³y w sposób dynamiczny, rodzice aktywnie

anga¿owali siê w ich przebieg. Zupe³nie odmien-

n¹ postaw¹ by³o wycofanie, rezygnacja, scedo-

wanie prowadzenia zajêæ na kogo innego lub

ograniczenie siê do rozdawnictwa materia³ów (pu-

blikacji). Pomiêdzy opisanymi grupami, sytuowali

siê ci uczestnicy badañ, którzy Profilaktykê do-

mow¹ przeformu³owali zgodnie z bliskim im

schematem wywiadówki. Wydaje mi siê, i¿ trud-

no dziwiæ siê respondentom, i¿ unikali prowadze-

nia Programu. Zapewne zaanga¿owali siê w re-

alizacjê projektu na tyle, na ile czuli siê na si³ach.

Jednak z drugiej strony, porednio wiadczy to o

sposobie kontaktowania siê z rodzicami, jaki pre-

feruj¹ (badani) nauczyciele.

Dobrze poprowadzone spotkania z rodzicami

mog¹ staæ siê okazj¹ nie tylko do skutecznej in-

terwencji profilaktycznej, lecz równie¿ zmieniæ

sposób postrzegania szko³y. Profilaktyka domo-

wa mo¿e staæ siê impulsem do nadania kontak-

tom nauczyciele rodzice nowej jakoci. Spo-

tkania s¹ szans¹ odejcia od nudnego schematu

tradycyjnych relacji. Nauczyciel prowadz¹-

cy Profilaktykê domow¹ ma okazjê do au-

tentycznego zaanga¿owania rodziców w ¿y-

cie szko³y, zajêcia staæ siê mog¹ pretekstem

do kolejnych spotkañ, wspólnych przedsiê-

wziêæ. Jednak aby tak siê sta³o, byæ mo¿e

trzeba byæ nie tylko nauczycielem lecz rów-

nie¿ PROFILAKTYKIEM. q

Realizatorami Profilaktyki domowej s¹

najczêciej nauczyciele (gdy¿ to oni zwykle

podejmuj¹ siê prowadzenia Drugiego Elemen-

tarza). Z oczywistych wzglêdów stanowi¹ oni

A. Arendarska, K. Wojcieszek, Przygoto-

wanie do profilaktyki domowej. Zajêcia opra-

cowane jako projekt uniwersalnego programu

profilaktyki dla rodziców dostosowane do »Pro-

gramu Siedmiu Kroków«, Warszawa 1998.

Oprócz wymienionych osób, w projekt

badawczy zaanga¿owani byli ponadto: tere-

nowy koordynator badañ P. Mo¿d¿yñski (któ-

ry jednoczenie prowadzi³ pilota¿); osoby

przeprowadzaj¹ce wywiady A. B³oñska, M.

Gumkowska, J. Tomaszewska; transkrypcja

wiêkszoci materia³u A. Górecka. Badania

sfinansowano ze rodków Fundacji ETOH.

Autor jest socjologiem, zajmuje siê

badaniami problematyki m³odzie¿owej.

STYCZEÑ 2002 Remedium

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: