Sejm i Senat
Władzę ustawodawczą w RP sprawują Sejm i Senat. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.
Sejm składa się z 460 posłów. Wybory do Sejmu są 5-przymiotnikowe: powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne i tajne.
Senat składa się ze 100 senatorów. Wybory do Senatu są 3-przymiotnikowe: powszechne, bezpośrednie i tajne.
Sejm i Senat wybierane są na 4 letnią kadencję, która rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i kończy dzień przed posiedzeniem Sejmu nowej kadencji.
Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent nie później niż 90 dni przed upływem kadencji poprzedniego Sejmu. Termin wyborów wyznacza na co najmniej 30 dni przed końcem poprzedniej kadencji.
Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednocześnie skrócenie kadencji Senatu.
Skrócenie kadencji Sejmu może również zarządzić Prezydent (po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu), np. w przypadku niemożności udzielenia votum zaufania Radzie Ministrów. Prezydent skracając kadencję Sejmu wyznacza jednocześnie nowy termin wyborów najpóźniej 45 dni od zarządzenia. Pierwsze posiedzenie nowowybranego Sejmu (po rozwiązaniu kadencji poprzedniego Sejmu) zwołuje Prezydent nie później niż 15 dni po dniu wyborów.
Wybrany do Sejmu może być obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat, natomiast do Senatu – jeśli najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat. Nie może kandydować do Parlamentu osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.
Kandydatów na posłów i senatorów zgłaszają partie polityczne oraz wyborcy. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.
Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów.
Nie można być równocześnie posłem i senatorem.
Mandatu posła (senatora) nie wolno łączyć z funkcją: Prezesa NBP, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka KRRIT oraz ambasadora. Mandatu poselskiego nie mogą też sprawować: sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz, policjant, funkcjonariusz służb ochrony państwa oraz osoby zatrudnione w Kancelariach Sejmu, Senatu i Prezydenta a także zatrudnione w administracji rządowej (z wyjątkiem ministrów i sekretarzy stanu).
Posłowie i senatorowie są przedstawicielami narodu, jednak nie wiążą ich instrukcje wyborców. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie (senatorowie) składają przed Sejmem ślubowanie. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.
Poseł i senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu (w czasie trwania i po jego wygaśnięciu). Za taką działalność poseł (senator) odpowiada wyłącznie przed Sejmem (Senatem), a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko za zgodą Sejmu. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł (senator) nie może być w ogóle pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody Sejmu (Senatu). Postępowanie karne osoby wybranej na posła (senatora) wszczęte przed jej wyborem ulega zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu (na żądanie Sejmu/Senatu). Poseł (senator) nie może być też zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu (Senatu), z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu (Senatu), który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Poseł (senator) nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku. Za naruszenie tego zakazu może być pociągnięty do odpowiedzialności przez Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.
Sejm i Senat obradują na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenia Sejmu i Senatu zwołuje Prezydent w ciągu 30 dni od dnia wyborów.
Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.
Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne, a także komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.
Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów uchwalić tajność obrad.
Sejm i Senat, obradując wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu, tworzą Zgromadzenie Narodowe.
Sejm
Pierwsze posiedzenie nowowybranego Sejmu otwiera Marszałek-Senior powołany przez Prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów. Pełni on swoją funkcję do czasu wyboru Marszałka Sejmu.
Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem ślubowanie. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu. Wygaśnięcie mandatu z tego powodu stwierdza Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich.
Po złożeniu przez posłów ślubowania Marszałek-Senior przeprowadza wybór Marszałka Sejmu. Kandydata na Marszałka Sejmu może zgłosić co najmniej 15 posłów. Poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę. Sejm wybiera Marszałka bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Marszałek Sejmu obejmuje przewodnictwo obrad. W drodze uchwały ustala się liczbę wicemarszałków (obecnie jest ich pięcioro). Projekt takiej uchwały może wnieść co najmniej 15 posłów, rozpatruje się go w jednym czytaniu.
W czasie pierwszego posiedzenia Sejmu Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów.
Posła obowiązuje obecność i czynny udział w posiedzeniach Sejmu oraz organów Sejmu, do których został wybrany. Poseł może być członkiem nie więcej niż 2 komisji stałych. Poseł pełniący funkcję członka Rady Ministrów lub sekretarza stanu nie może być członkiem komisji (z wyjątkiem Komisji Nadzwyczajnej ds. zmiany Konstytucji). Jego członkostwo w komisji wygasa z dniem powołania w skład Rady Ministrów.
Do podstawowych obowiązków posła należy w szczególności:
- udział w głosowaniach podczas posiedzeń Sejmu i w komisjach sejmowych
- stosowanie się do wynikających z Regulaminu Sejmu poleceń Marszałka Sejmu.
Posłowie mogą tworzyć w Sejmie kluby lub koła poselskie oparte na zasadzie politycznej. Klub poselski tworzy 15 posłów, a koło poselskie – 3 posłów. Poseł może należeć tylko do jednego klubu lub koła poselskiego. Kluby lub koła poselskie mogą na zasadzie wzajemnych porozumień ustanawiać wspólną reprezentację w Konwencie Seniorów.
Uchwalenie wotum zaufania i wotum nieufności
Prezydent RP desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład rządu. Prezydent powołuje Radę Ministrów w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów.
Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od powołania przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
W debacie nad programem działania i wnioskiem o udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów powołanej przez Prezydenta, Marszałek Sejmu, poza kolejnością mówców zapisanych do głosu, udziela głosu wyłącznie Prezesowi Rady Ministrów. Po wyczerpaniu listy mówców i zadaniu pytań głos może zabrać wyłącznie Prezes Rady Ministrów.
Marszałek Sejmu poddaje pod głosowanie wniosek Prezesa Rady Ministrów. Inne wnioski w tej sprawie są niedopuszczalne.
Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
W razie niepowołania Prezesa Rady Ministrów (i jego rządu) wskazanego przez Prezydenta, Sejm w ciągu 14 dni wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków rządu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Kandydata na Premiera może zgłosić co najmniej 46 posłów. Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów w głosowaniu imiennym (z użyciem podpisanych kart do głosowania)..
Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi na posiedzeniu program działania rządu oraz proponowany skład Rady Ministrów. Wniosek w sprawie wyboru Rady Ministrów głosowany jest łącznie.
Sejm może wyrazić wotum nieufności Radzie Ministrów lub poszczególnym ministrom. Wniosek o wotum nieufności dla rządu (wskazujący kandydata na nowego Premiera) może być złożony pisemnie przez co najmniej 46 posłów. Po złożeniu wniosku , podpisy posłów popierających go nie mogą być wycofane, a także nie mogą być składane kolejne podpisy.
Wniosek o wotum nieufności dla ministra może być złożony przez co najmniej 69 posłów.
Głosowanie nad tymi wnioskami odbywa się co najmniej 7 dni po ich złożeniu. Jeżeli zgłoszono więcej niż jeden wniosek, są one rozpatrywane łącznie, ale głosowane oddzielnie. Uchwała musi zostać przyjęta większością głosów ustawowej liczby posłów (tj. 231 głosów).
Powtórny wniosek o wotum nieufności może być złożony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od poprzedniego (chyba, że wystąpi z nim co najmniej 115 posłów).
Sejm zapoznaje się z informacjami i sprawozdaniami (z reguły corocznymi) złożonymi przez:
- Trybunał Konstytucyjny
- Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego
- Krajową Radę Sądownictwa
- Rzecznika Praw Obywatelskich
- Rzecznika Praw Dziecka
- Prezesa NBP
- Krajową Radę Radiofonii i Telewizji
- Najwyższą Izbę Kontroli (uwagi, sprawozdania, analizy i wnioski z kontroli dotyczących działalności organów administracji państwowej)
Organami Sejmu są:
- Marszałek Sejmu
- Prezydium Sejmu
- Konwent Seniorów
- komisje sejmowe
Marszałek Sejmu:
1. stoi na straży praw i godności Sejmu
2. reprezentuje Sejm
3. zwołuje posiedzenia Sejmu i przewodniczy obradom
4. czuwa nad tokiem i terminowością prac Sejmu i jego organów
5. kieruje pracami Prezydium Sejmu i przewodniczy jego obradom
6. zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom
7. nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym oraz wnioskom organów państwa skierowanym do Sejmu (po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu), a także dokumentom dotyczącym członkostwa RP w Unii Europejskiej
8. prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Senatem oraz parlamentami innych krajów i organami UE
9. przedstawia okresowe oceny wykonania przez organy administracji państwowej obowiązków wobec Sejmu i jego organów oraz posłów
10. nadaje w drodze zarządzenia statut Kancelarii Sejmu, ustala projekt jej budżetu (po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich i Prezydium Sejmu) oraz nadzoruje jego wykonanie
11. powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu (po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej…) i jego zastępców (po zasięgnięciu opinii Szefa Kancelarii)
12. podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu
Sejm odwołuje Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów i imiennie wskazujący kandydata na nowego Marszałka. Wicemarszałek odwoływany jest bezwzględną większością głosów na wniosek co najmniej 15 posłów.
W przypadku śmierci lub rezygnacji Marszałka Sejmu jego obowiązki, do czasu wyboru nowego Marszałka, sprawuje najstarszy wiekiem wicemarszałek.
Prezydium Sejmu
Prezydium Sejmu tworzą Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie.
Funkcje Prezydium Sejmu:
a) ustala plan prac Sejmu (po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów)
b) ustala tzw. tygodnie posiedzeń, z wyprzedzeniem co najmniej trzymiesięcznym
c) dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu (po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej…)
d) opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu
e) organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania
f) ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu
g) podejmuje inne czynności wynikające z regulaminu Sejmu.
W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział, z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu oraz inne osoby zaproszone przez Marszałka Sejmu.
Konwent Seniorów
Jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów poselskich oraz przedstawiciele porozumień klubów i kół poselskich (jeżeli zostały stworzone). W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział, z głosem doradczym, Szef Kancelarii Sejmu oraz inne osoby zaproszone przez Marszałka Sejmu.
Konwent Seniorów opiniuje w szczególności:
- projekty planów prac Sejmu,
- projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń
- wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego
- wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów
- zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu
Konwent Seniorów jest zwoływany przez Marszałka Sejmu z jego własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, lub na wniosek klubu poselskiego albo grupy 15 posłów. Z posiedzeń Konwentu Seniorów sporządza się zapis ustaleń.
Komisje sejmowe
Komisje sejmowe są organami powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu oraz do wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady. Komisje sejmowe są również organami kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawami.
W Sejmie działa w tej chwili 26 komisji stałych:
a) Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych - sprawy administracji państwowej oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego
b) Komisja ds. Służb Specjalnych (max 9 posłów)
- opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących służb specjalnych,
- rozpatrywanie corocznych sprawozdań szefów służb,
- opiniowanie wniosków o powołanie i odwołanie poszczególnych osób na szefów służb,
- zapoznawanie się z informacjami o szczególnie istotnych wydarzeniach w działalności służb poprzez dostęp i wgląd do informacji, dokumentów i materiałów uzyskanych w wyniku wykonywania zadań służbowych,
- ocena współdziałania służb specjalnych z innymi służbami i organami w tym z Siłami Zbrojnymi
- ocena ochrony informacji niejawnych
- badanie skarg dotyczących działalności służb specjalnych
Posiedzenia Komisji są zamknięte. Uchwały Komisji zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
c) Komisja ds. Kontroli Państwowej
- sprawy działalności NIK oraz Państwowej Inspekcji Pracy
- opiniowanie rocznych planów pracy, budżetów i sprawozdań NIK i PIP
- opiniowanie wniosków dot. powołania i odwołania wiceprezesów NIK oraz członków Kolegium NIK
- opiniowanie projektu statutu NIK i PIP
- przeprowadzanie okresowych ocen działalności NIK i PIP
- sprawy działalności regionalnych izb obrachunkowych
d) Komisja ds. Unii Europejskiej (max 46 członków)
- sprawy związane z członkostwem Polski w UE w szczególności: opiniowanie projektów aktów prawnych UE, formułowanie zaleceń dla Rady Ministrów dot. stanowiska Polski w sprawie projektów aktów prawnych
e) Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży
- sprawy kształcenia i wychowania od okresu przedszkola aż po studia wyższe i kształcenie dorosłych
- doskonalenie zawodowe nauczycieli
- sprawy wypoczynku, kultury fizycznej i sportu dzieci i młodzieży
- polityka rozwoju nauki i postępu technicznego
- badania naukowe
- sprawy normalizacji, metrologii i jakości
- współpracy naukowej w kraju i za granicą
f) Komisja Etyki Poselskiej
- opracowanie „Zasad etyki poselskiej” oraz ich upowszechnianie
- rozpatrywanie spraw posłów zachowujących się niegodnie lub nieetycznie (możliwość zwrócenia posłowi uwagi, udzielenia upomnienia lub nagany)
- rozpatrywanie spraw wynikających z oświadczeń majątkowych posłów (na zamkniętych posiedzeniach)
W jej skład wchodzi po jednym przedstawicielu każdego klubu poselskiego. Powinni oni mieć nieposzlakowaną opinię i wysoki autorytet moralny.
g) Komisja Finansów Publicznych
- sprawy systemu pieniężnego, kredytowego i podatkowego
- sprawy płac i dochodów
- budżet i plany finansowe państwa
- fundusze celowe
- sprawy agencji i fundacji z udziałem Skarbu Państwa
- sprawy ubezpieczeń majątkowych oraz ceł i statystyki
h) Komisja Gospodarki
- sprawy polityki gospodarczej, w tym:
- restrukturyzacji,
- efektywności przemysłu,
- handlu międzynarodowego i wewnętrznego
- technologii
- inwestycji bezpośrednich i udziału kapitału zagranicznego
- samorządów pracowników i pracodawców
- tworzenie warunków rozwoju mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw
- rozwój rzemiosła i drobnej działalności gospodarczej
- działania antymonopolowe i ochrona praw konsumenta
i) Komisja Infrastruktury
- budownictwo
- gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa
- transport lądowy, powietrzny i wodny
- łączność radiowa i telefoniczna
- sieci komputerowe
- telekomunikacja i poczta
- geodezja i kartografia
- gospodarka morska
j) Komisja Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii
- innowacyjność
- informatyzacja i rozwój społeczeństwa informacyjnego
k) Komisja Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki
l) Komisja Kultury i Środków Przekazu
- polityka kulturalna i informacyjna państwa
- rozwój i upowszechnianie kultury i sztuki oraz prasy, radia i telewizji
- współpraca kulturalna z zagranicą
ł) Komisja Łączności z Polakami za Granicą
m) Komisja Mniejszości Narodowych i Etnicznych
- utrzymanie dziedzictwa kulturowego mniejszości oraz ochrona ich praw
- realizacja zasad równego traktowania bez względu na pochodzenie i narodowość
n) Komisja Obrony Narodowej
- obrona państwa
- działalność sił zbrojnych i obrony cywilnej
- sprawy zakładów przemysłu obronnego
o) Komisja Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa
- ochrona środowiska i jego nieodnawialnych zasobów
- gospodarka wodna i drogi wodne śródlądowe
- meteorologia
- hydrologia, geologia i leśnictwo
p) Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej - badanie wniosków o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej (przed Trybunałem Stanu), podejmowanie uchwał w tym zakresie oraz przedstawianie Sejmowi sprawozdań z prowadzonych prac
q) Komisja Polityki Społecznej i Rodziny
- kształtowanie polityki społecznej państwa
- problemy socjalne
- ubezpieczenia społeczne i świadczenia socjalne
- pomoc społeczna
- komunalne budownictwo mieszkaniowe
- problemy osób niepełnosprawnych i kombatantów
- sprawy dotyczące funkcjonowania rodziny
- sprawy prawa pracy, w tym:
- bezpieczeństwo i higiena pracy,
- równe traktowanie w zatrudnieniu,
...
uho821