Nauki o zachowaniu:
-psychologia- aspekty osobowościowe jednostki
-socjologia- aspekty społeczne (kontekst, w którym jednostka działa- środowisko, system normatywny, wartości kulturowe)
Psychologia i socjologia:
-ogólna- wypracowuje warsztat badawczy, metodologiczny, koncentruje się na funkcjach poznawczych
-szczegółowa- funkcje praktyczne, socjotechniczne; zastosowanie wyników badań do rozwiązań praktycznych, szerzenie wiedzy
KONCEPCJE
Kartezjusz- racjonalizm
-podstawowym źródłem poznania jest umysł
-charakterystyka człowieka jako maszyny- wszystko może być przedmiotem badań
- założenie, że do końca nie wiemy co poznajemy
-dwoista natura człowieka: ciało i umysł (nierozłączna jedność)
-człowiek z natury rodzi się gotowy, decyduje o swoim rozwoju, ma z góry nadane cechy
John Locke- empiryzm
-idee myślowe z doświadczeniami zmysłowymi
-podstawa rozwoju umysłowego to zmysły i spostrzeżenia- świat jest oparty na doświadczeniach zmysłowych
-rozwój umysłowy podczas interakcji ze środowiskiem
-cechy ludzkie wynikają z doświadczeń
Wilchelm Wundt- strukturalizm
-socjologia jako dyscyplina naukowa
-laboratoria- badanie form świadomości i myślenia
-stany świadomości złożone z pewnych elementów
· Wrażenia- powiązanie człowieka ze środowiskiem zewnętrznym (słuch, wzrok, węch); efekt stymulacji narządów zmysłu; to co zewnętrzne staje się częścią świadomości
· Uczucia- związane z konkretną sytuacją np.: strach, miłość
· Wyobrażenia- doświadczenia nie mające swojej reprezentacji w obiektywnej rzeczywistości
Te trzy klasy elementów łączą się w każdym doświadczeniu przez umysł
William James- funkcjonalizm
-założenia związane z teorią Darwina
· Selekcja naturalna
· Przekazywanie cech, które umożliwiły przetrwanie
· Mutacje-> lepsze gatunki
- świadomość- mechanizm umożliwiający dostosowanie zachowań do środowiska; jest to warunek przetrwania (narzędzie korzystnej adaptacji do środowiska)
-to co okazuje się być korzystne (przystosowanie) staje się nawykiem, który stabilizuje życie jednostki i społeczeństwa
John Dewey- pragmatyzm
- człowiek najpełniej myśli wtedy kiedy działa
-działamy kiedy mamy problem, trudności
-rozwój myślenia- pokonywanie problemów praktycznych
-myślenie to narzędzie dzięki któremu skutecznie działamy
Ebbinghaus- asocjacjonizm
-eksperymenty dotyczące procesów zapamiętywania
-uczenie się nowych rzeczy- tworzenie skojarzeń wewnątrz materiałów
John Watson- behawioryzm
Przedst.- Pawlow, Watson, Skinner
Przedmiot- zachowanie
Metoda- obiektywna obserwacje, eksperyment
To co dzieje sie w psychice czlowieka jeste dla badacza nieosiagalne.
Pojecia:
-teoria uczenia sie
-bodziec- reakcja
-odruchy warunkowe
-warunkowanie
-wzmocnienie-(kary, nagrody)
· człowiek żeby przetrwać musi się uczyć
· zwierzęta w przeciwieństwie do nas mają instynkt- reakcja na bodźce
· uczenie się to ustanawianie związków między bodźcem a reakcją
· wzmocnienie pozytywne- wywołanie stanu przyjemnego przy pozytywnym zachowaniu (niepojawienie się kary)
· wzmocnienie negatywne- pojawienie się kary
· teoria uczenia instrumentalnego
Zygmund Freud- psychoanaliza (psychologia głębi)
Osobowość= EGO (jaźń, świadomość) + ID (podświadomość, struktury nieświadome, popędy) + SUPEREGO (nadjaźń- nadświadomość, uwewnętrznione normy moralne)
EGO rozwiązywanie konfliktów między ID i SUPEREGO
-stłumienie- motywy popędowe zbyt sprzeczne z normami zostają zepchnięte do podświadomości
-sublimacja- zaspokojenie popędu w sferze która nie jest zakazana
SUPEREGO -> EGO <- ID
ID:
-nie rozroznia wyobrazenia od realnosci(potrzebne jest ego)
-element biologiczny
-system pierwotny (wrodzony, dzieziczony)
-wazne procesy: czynniki odruchowe (kichanie) procesy pierwotne
-cel- redukcja napiecia(nadmiar energii) przyjemnosc
EGO:
-element psychiczny
-wazne procesy – przeobraza wyobrazenia w spostrzezenia, kontroluje funkcje poznawcze i intelektualne, decyduje o przystapieniu do dzialania
-cel: osiagania przyjemnosci w realnym swiecia
-zasada rzeczywistosci, procesy wtorne
SUPEREGO:
-element spoleczny
-instsncja moralna, sumienie, arbiter wewn.
-cel: doskonalosc moralna
-wazny proces: introspekcja (przyswajania norm i wartosci przekazywanych przez rodzicow)
Popedy – to okreslona ilosc energii psychicznej, jej reprezentanta sa pragnienia.
Poped zycia – LIBIDO, poped smierci – AGRESJA
Koncepcja Maslowa
-ludzie mają potrzeby, które powinny być zaspokajane aby dobrze funkcjonować
-piramida potrzeb(potrzeby czlowieka i w jakich stopniach powinny byc realizowane)
-potrzeby wyższe ujawniają się dopiero po zaspokojeniu podstawowych (biologiczne- społeczne- kulturowe)
7-potrzeba samorealizacji
6-potrzeby estetyczne
5-potrzeby poznawcze
4-potrzeby uznania i szacunku
3-milosci i przynaleznosci
2-bezpieczenstwa
1-organiczne i fizjologiczne
Socjologiczna koncepcja osobowości
-mamy wpływ na to jak funkcjonuje społeczeństwo
-społeczeństwo funkcjonuje przez kulturę
-społeczeństwo i kultura mają wpływ na jednostkę
· część biogenna- struktura anatomiczna, procesy fizjologiczne (dziedziczone)
· część psychogenna- predyspozycje psychiczne takie jak temperament, wyobraźnia, pamięć, inteligencja, wola (wrodzone)
· część socjogenna- wartości i normy(koncepcje na temat tego jak osiągnąć wartość) które zostały przyswojone
-jaźń subiektywna- nasze wyobrażenia o nas samych, tożsamość
-jaźń odzwierciedlona- wyobrażenia o sobie samym na podstawie tego co sądzimy że inni o nas myślą
Wartości i normy funkcjonujące w układach społecznych:
1.System wartości podstawowych
-przyswajane we wczesnym okresie życia, w rodzinie w ramach socjalizacji pierwotnej
-przyswajane w taki sposób że są trwałymi elementami osobowości
-organizują nam strukturę emocjonalną, odczuwam je jako własne wartości
-mają bardzo duży wpływ na sposób postrzegania tego co nas otacza
-stanowią głęboką część naszej osobowości
2. Kulturowy wzorzec osobowości- koncepcja tego jakim człowiekiem powinno się być aby cieszyć się społecznym uznaniem
3. Role społeczne- łącznik między jednostką a społeczeństwem
· określa jakie są oczekiwania społeczeństwa do jednostki pełniącej określoną rolę (obowiązki, zadania, cele)
· określa czego jednostka pełniąca rolę może oczekiwać od społeczeństwa
Rola- wycinek naszej osobowości, określa sposób w jaki definiujemy sytuację
Dystans do roli- rola zakłada minimum identyfikacji ale też zachowanie dystansu, możliwość pełnienia innych ról
Osobowość zewnątrz sterowna- jej działania podporządkowane są środowisku zewnętrznemu
Osobowość wewnątrzsterowna- trzyma się swoich zasad i wartości
Społeczeństwo- zorganizowany system działań ludzkich
System społeczny- system zorganizowanych ról
Stres
1)jako bodziec (stresor)- sytuacje wystepujace w naszym otoczeniu majace zdolnosc do wywolywania napiecia i silnych emocji
2)jako reakcja – zarowno fizjologiczna jak i psychologiczna bedaca odpowiedzia na dzialanie stresorow
3)jako proces lub transakcja- relacja miedzy jednostka a otoczeniem
Fazy stresu:
· alarmowa
· obrony
· wyczerpania
Typy reakcji na stres:
-Dystres – negatywna reakcja organizmu na dzialanie stresora(wplye szkodliwy)
-Eustres- stres mobilizujacy pozytywnie do dzialania (wplyw pozytywny)
-Neustres- dla jednej osoby neutralny, ale dla innej moze byc Eu lub Dys.
ZASOBY- wszystkie srodki, ktore chronia nas przed doznawaniem stresu i pomagaja nam w radzeniu sobie ze stresem.
-materialne
-fizyczne i interpersonalne
-informacyjne i edukacyjne
-wsparcie społeczne
· model efektu głównego- sieć wsparcia społecznego, pozytywny wpływ na dobrostan
· model buforowy- aspekty które mają chronić przed negatywnymi skutkami stresu w określonej sytuacji np. dowartościowanie
RAPORT LALONDA 78r.
Grupy czynnikow ksztaltujace „pole zdrowia czlowieka”
-czynniki biologiczne- 10-15%
-srodowisko zewnetrzne 25-35%
-styl życia 50%
-ochrona zdrowia 10-20%
Elementy zdrowego stylu zycia:
-odpowiednie odzywianie
-Aktywnosc fizyczna
-jakosc i ilosc snu
-ograniczanie uzywek
-radzenie sobie ze stresem
-profilaktyka zdrowotna
-zachowania seksualne
ZDROWIE- pełny dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby
· definicja całościowa obejmująca sfere fizyczną i psychiczną
Choroba
Wielowymiarowa koncepcja zdrowia
1.stan fizyczny:
-ograniczenia w stanie fizycznym wskazniki- samodzielnosc w poruszaniu, jedzeniu
-wydolnosc fizyczna
-il. Dni spedzonych w lozku
-samopoczucie fizyczne wskazniki: subiektywna ocena stanu fizycznego, kondycji
2. stan umyslowy:
-odczuwanie niepokoju, depresja wskazniki- bycie nieszczesliwym, zdenerwowanym
-psychologiczny dobrostan wsk- poczucie szczescia, satysfskcji z zycia, zadowolenia
-panowanie nad zachowaniem i st. Emocjonalnymi wsk- wystepowanie nieadekwatnych reakcji
3. zdrowie spoleczne
-zakres spolecznych interakcji wsk- liczba przyjaciol, czestosc spotkan z nimi
-wiez spoleczna wsk- umiejetnosc budowania dlugotrwalych zwiazkow, jakosc kontaktow
-pelnienie rol spolecznych wsk- brak ograniczen w pelnej realizacji rol spolecznych, skutecznosc w laczeniu roznych obowiazkow.
Promocja zdrowia- stwarzanie warunków umożliwiających kontrolę nad zdrowiem i budowanie jego potencjału
CHOROBA
Teoria socjologiczna- Teoria Parsonsa- niezdolność do pełnienia ról społecznych
Choroby= dewiacje
Pierwotne- niezauważone, nie mają żadnych konsekwencji społecznych
...
karsic