1. rodzaje substytucji – ustanowienie dziedzica
- pupillaris
- quasi pupillaris
- vulgaris
2. rodzaje ochrony własności
-rei vindicatio
-actio negatora
-actio publiciana
-środki ochrony wynikające ze stosunków sąsiedzkich
· actio aque pluviae arcendae
· actio finium regundorum
· cautio damni infecti
· operis novi nuntiatio
3. opisz rei vindicatio - do tego powiedz formułkę:
- rei vindicatio : Istniała swoboda wdania się w spór. Pozwany, który nie podejmował obrony tracił posiadanie rzeczy. Sporna rzecz powinna być przyniesiona przed pretora, tu zazwyczaj wytaczano równocześnie:
· powództwo in personam o okazanie rzeczy ruchomej – actio ad exhibendum
· interdictum quem fundum w procesie o nieruchomość.
W prawie klasycznym powoływano się na prawa Kwirytów. „jeżeli się okaże, że rzecz o która toczy się spor należy do … wg prawa Kwirytów”. Ciężar przeprowadzenia dowodu spoczywał na powodzie. Trzeba było udowodnić prawo przodków aż do nabycia pierwotnego – probatio diablica. Często więc właściciel twierdził, że nabył rzecz przez zasiedzenie. Udowadniał wtedy : tempus, res habilis, possessio, fides i titulus. Obowiązywała condemnatio pecuniaria – sędzia mógł jedynie zasądzić na odpowiednią kwotę pieniędzy. Klauzulą arbitralną – restytucyjną nakłaniano pozwanego do oddania rzeczy „i jeśli na wezwanie sędziego ta rzecz nie zostanie zwrócona…(powodowi)”. Przy szacowaniu wartości rzeczy powód mógł doliczyć utracone zyski.
„Sędzią niech będzie Titus. Jeśli się okaże, że rzecz o którą toczy się spór, jest Publiusa wg prawa Kwirytów i jeśli ta rzecz na wezwanie sędziego nie zostanie zwrócona Klaudiuszowi przez Publiusa, ile ta rzecz będzie warta, tyle pieniędzy zasądź sędzio od Publiusz na rzecz Klaudiusza. Jeżeli się nie okaże uwolnij”
Posiadacz w złej wierze musiał zwrócic wszystkie fructus. W dobrej te od momentu litis contestatio. Wygrywający musiał zwrócić nakłady lub pozwolić na ich odebranie.
4. do jakiegoś tam stanu faktycznego - opisz przebieg postępowania formułkowego z rei vindicatio,
1. swoboda wdania się w spór, kto nie podejmowal obrony tracil rzecz
2. litis contestatio i przekazanie do rozstrzygniecia sędziemu
3. przeprowadzenie dowodu – ten kto twierdzi- probatio diablica lub udowodnienie przeslanek zasiedzenia
4. nakłanianie do dobrowolnego oddania rzeczy
5. powód ustala wartość rzeczy spornej gdy nie jest oddana
6. zasadzenie
5. zobowiązania z kontraktu
· realne : mutuum – pożyczka, commodatum – użyczenie, depositum – przechowanie, pignus – zastaw ręczny
· słowne
· literalne
· konsensualne : kupno – sprzedaż – empatio venditio, najem – locatio conductio, spółka – societas , zlecenie – mandatum
· realne nienazwane
· pacta
6. opisz komodat
commodatum – wywodzi się z dokonywanych za pomocą mancipatio lub In iure cessio aktów powierniczych. Chcąc umożliwić bezpłatne korzystanie z rzeczy właściciel przenosi formalnie własnośc an kontrahenta. Otrzymujący zobowiązywał się przez umowę gwarancyjną przenieść rzecz z powrotem. Rzez była oznaczona indywidualnie, niezużywalna. Oddana w posiadanie faktyczne – naturalne possessio naturalis. Biorący nie miał prawa pobierać pożytków, które rzecz mogła przynosić i musiał oddać ja w nienaruszonym stanie. Odpowiadał za omnis culpa i był zobowiązany do custodia. Gdy korzystał niezgodnie z przeznaczeniem rzeczy to popełniał furtum usus. Jeśli komoda nt zabrałby rzecz przed czasem to popełniał furtum rei suae. Bło to zobowiązanie dwustronne nierównoczesne oparte na bona fides. Komodant miał actio commodati directa – gdy rzecz w pogorszonym stanie a komodatariusz actio commodati contr aria – zwrot nakładów i szkód związanych z wadliwością rzeczy.
7. wymyśl sytuację w której można zastosować acio commodati directa:
Gaius użyczył Klaudiuszowi niewolnika Septimusa, który miał uczyć jego dzieci greckiego przez rok. Po roku Septimus został zgodnie z umową zwrócony, jednakże był zarażony ospą od dzieci Klaudiusza.
8. umocnienie zobowiązań:
· intercessio – rzeczowe lub osobowe. Osoba trzecia zobowiązywała się spełnić świadczenie w miejsce dłużnika w dodatkowym zobowiązaniu
· rzeczowe umacnianie zobowiązań – fi ducia cum creditore contracta. oddanie wierzycielowi rzeczy należącej do dłużnika lub innej osoby. Pignus był pierwszym zabezpieczeniem bądącym ograniczonym prawem na rzeczy cudzej. Ustanowienie przez wydanie rzeczy wierzycielowi bez przeniesienia własności. Forma zabezp. Rzeczowego była też hipoteca – zastaw umowny.
· osobowe umacnianie zobowiązań – obok dłużnika odpowiada też poręczyciel. Najbardziej typowe było poręczenie werbalne. Do ustanowienia zabezpieczenia mogły służyć :
- sponsio – tylko obywatel rzymski
- fidepromisso
umocniały zobowiązanie słowne, nie przechodziły na dziedziców przyrzekającego
- fideiussio – umocnienie wszystkich zobowiązań. Była dziedziczna. Było zobowiązaniem akcesoryjnym – trwało tak długo jak długo istniało zobowiązanie podstawowe. Poręczyciel który spełnił świadczenie mógł domagać się od dłużnika głównego zwrotu kosztów na podstawie kontraktu zlecenia.
9. źródła zastawu (wymienić i opisać):
- umowa –nieformalna. W przypadku zastawu ręcznego należało wydać rzecz zastawioną
-prawo/zwyczaj – zastaw milczący – nie trzeba było umowy pignus tacie contractum. Mieli go np. pupil na majątku tutora w celu zabezpieczenia wierzytelności z tytulu opieki, wynajmujący na rzeczach wniesionych przez najemce, zona na majatku meza jako zabezpieczenie wierzytelności o zwrot posagu.
-egzekucja – przez sędziego aby była pewnośc ze zasądzony zaplaci kare – pignus In causa iudicati captum.
10. podziały zastawów
-fiducia (od fides – wiara, zaufanie) – dłużnik dla zabezpieczenia realizacji długu przenosił na wierzyciela własność rzeczy. Wierzyciel stawał się właścicielem rzeczy i mógł nią swobodnie dysponować. Początkowo wierzyciel miał tylko moralny obowiązek przewłaszczenia rzeczy po spłacie długu. Później do emancypacji lub In iure cessio zaczęto dodawać nieformalne porozumienie – pac tum fiduciae na moby którego zastawnik był obowiązany po splacie długu oddac rzecz. Z tego pac tum pretor dawal dłużnikowi ochrone o char. Deliktowym. W koncu republiki powstalo powództwo – action fiduciae directa – infamujące o odzyskanie rzeczy lub pokrycie szkody wyniklej z jej utraty. Za Justyniana zastapiono ją pignus lub hypoteca.
- pignus – zastwa ręczny - powstał na skutek zawarcia kontraktu realnego w którym zastawca przenosil jedynie detencje tj possessio naturalis zatrzymując prawo własności. Wierzyciel nie mógł używać zastawionej rzeczy – furtum usus. Zabranie rzeczy przed wykonaniem zobowiązania stanowiło furtum rei suae
- hypoteca – od II wpne – wielcy właściciele ziemscy bali się ze rolnicy nie będą płacic czynszu a rolnicy nie mieli nic watościowego oprocz inwentarza którego nie mogli wydać bo musieli uprawiac ziemie. Pretor wiec uznal ze wystarczy sama umowa zastawu na rzeczach wniesionych na grunt. W Rzymie był zastawem niejawnym i mógł być ustanowiony na ruchomościach. Był prawem na rzeczy cudzej (pignus tez) i był prawem akcesoryjnym – nie mol istniec bez wierzytelności która zabezpieczal.
11. sukcesja uniwersalna - gdy za pomocą jednego zdarzenia prawnego nabywa się ogól praw i obowiązków jakie przysługiwały poprzednikowi np. spadkobranie, nabycie majatku osoby abrogowanej, nabycie majatku osoby która weszla pod manus meza a poprzednio była sui Iris.
12. sukcesja syngularna - nabycie pod tytułem szczególnym, gdy za pomoca jakiejś czynności prawnej nabywa się jedny, wyodrębnione uprawnienie co nie rzutuje na inne uprawnienia zbywcy
13. data powstania fideikomisu i jak się ma do substytucji uniwersalnej
Republika. Fideikomis – nieformalna prośba do spadkobiercy o wydanie przysporzenia majątkowego konkretnej osobie. Był to więc zapis powierniczy, który początkowo stanowił jednie obowiązek moralny. August polecil konsulom realizowanie fideikomisów w drodze postępowania nadzwyczajnego cognitio extra ordinem. Za Klaudiusza utworzono specjalny urząd który zajmował się rozpatrywaniem sporow o fideikomisy pretor fidei commisarius. Można nim było obciążyć każdego kto dostał coś ze spadku.
Fideikomis uniwersalny – można było prosić o przekazanie calego majatku spadkowego lub jego czesci ulamkowej wskazanej osobie. „Lucius niech będzie spadkobierca. Proszę cie Luciusie i żądam od ciebie abys skoro tylko zdołasz objac spadek po mnie oddal go septimusowi”
Substytucja uniwersalna – substytucja to podstawienie – można było ustanowic kilka stopni spadkobierców. Można było każdemu osobno ustanowic substytuta lub wszystkim jednego.
„Lucius niech będzie spadkobierca i niech oświadczy wole przyjecia spadku w ciagu stu najbliższych dni, w których będzie mogl to uczynic. Jeśli nie przyjmie spadku, wówczas spadkobierca niech będzie Mevius”
Substitutio pupillaris – substytut dla niedojrzalego dziecka ustanow...
czerwona_nitka