rozwoj_teatru_i_dramatu_antycznego.pdf

Rozwój teatru i dramatu antycznego:

Teatr grecki wyrósł z uroczystości ku czci Dionizosa. Dwa razy w roku obchodzono je, świętowano,

bawiono się i oglądano przygotowane widowiska. Pierwsza uroczystość organizowana w II połowie

marca nosiła nazwę Dionizjów Wielkich, drugą zaś odbywaną jesienią w okresie winobrania

nazywano Dionizjami Małymi (miejskimi).

Pierwotnie widowiska uświetniające te uroczystości obejmowały występy chóru oraz tańce. Ich

uczestnicy występowali w maskach oraz koźlich skórach.

W VI w. p.n.e. Tespis wprowadził na scenę pierwszego aktora, który prowadził rozmowy z chórem.

Ten dialog dał początek prawdziwemu teatrowi. Na przełomie VI i V w. p.n.e. Ajschylos wprowadził

drugiego aktora, a w V w. p.n.e. Sofokles włączył trzeciego. Od tej pory dialogi mogli ze sobą

prowadzić aktorzy w towarzystwie chóru. Starożytni nie wykraczali poza trzech aktorów

równocześnie. Istotą tragedii jest tzw. Sytuacja tragiczna lub tragizm, co oznacza, że z

przedstawionego konfliktu nie ma jednoznacznego wyjścia.

Tragedia antyczna czerpała tematykę z mitologii , stosując zasadę trzech jedności: miejsca, czasu,

akcji, zawsze wprowadzała chór, który komentował wydarzenia, podpowiadał właściwe rozwiązania,

przestrzegał lub pouczał.

Jedną z głównych kategorii tragedii antycznej jest katharsis - oczyszczenie . W trakcie oglądania widz

wzbudzał w sobie litość i trwogę i przeżywał proces oczyszczenia, co zapewniało mu spokój

wewnętrzny.

W czasie Dionizjów odbywały się konkursy dramatyczne. Autorzy mogli zgłaszać po cztery sztuki, w

tym trzy tragedie i jeden dramat satyrowy. Ich wartość oceniała publiczność. Sofokles w tych

konkursach zwyciężył osiemnaście razy.

Dramat nie był podzielony na akty i sceny jak dziś. Jego częściami składowymi były: - parodos -

wejście chóru na scenę i śpiewanie przezeń pieśni, - dialog aktora z chórem, - epeisodion - scena przy

ponownym wejściu aktora, - stasimon - stojąca pieśń chóru, - kommos - scena lamentu, - exodos -

końcowa pieśń chóru.

Epeisodiony i stasimony powtarzały się kilkakrotnie.

Dzisiejsza nazwa tragedia wywodzi się od słów "tragos ode". Największymi dramaturgami starożytnej

Grecji byli: - Ajschylos (525-456) - 90 sztuk, zachowało się 9 dzieł, - Eurypides (480-406) - ok. 90 sztuk,

z których znamy 17, - Sofokles (496-406) - napisał ok. 120 sztuk, z których znamy osiem ("Ajas",

"Antygona", "Król Edyp", "Edyp w Kolonie", "Elektra", "Trachinki", "Filoklet", "Tropiciele"- dramat

satyrowy).

Przestrzeń teatralna, organizacja przedstawień:

Pierwsze greckie teatry znajdowały się pod gołym niebem, przeznaczone były dla dużej widowni.

Budowano je wykorzystując warunki naturalne, na zboczach gór. Teatry były budowane z kamienia.

Widownię dzielono na sektory, co ułatwiało przemieszczanie się publiczności. Miejsce dla widowni

nosiło nazwę theatronu . Skene (drewniany barak wzniesiony z inicjatywy Ajschylosa, ok. 465 p.n.e.

na stycznej orchestry, po stronie przeciwległej do theatronu, jako przebieralnia dla aktorów; jego

frontową ścianę -wykorzystano jako tło dla akcji dramatu (pałac, świątynia) i zaopatrzono w troje

drzwi, którymi aktorzy wchodzili na proskenion, odpowiednik dzisiejszej sceny) znajdowała się na

podwyższeniu, by wszyscy oglądający przedstawienie mogli widzieć rozgrywającą się akcję. Poniżej

sceny znajdowała się orchestra , na której przebywał chór. Po bokach znajdowały się wyjścia i wejścia

na orchestrę – parodos . Pod sceną znajdowało się proskenium – miejsce na garderobę i kulisy.

Pierwsze greckie teatry znajdowały się pod gołym niebem, przeznaczone były dla dużej

widowni. Budowano je wykorzystując warunki naturalne, na zboczach gór. Teatry były

budowane z kamienia. Widownię dzielono na sektory, co ułatwiało przemieszczanie się

publiczności. Miejsce dla widowni nosiło nazwę theatronu . Skene (drewniany barak

wzniesiony z inicjatywy Ajschylosa, ok. 465 p.n.e. na stycznej orchestry, po stronie

przeciwległej do theatronu, jako przebieralnia dla aktorów; jego frontową ścianę -

wykorzystano jako tło dla akcji dramatu (pałac, świątynia) i zaopatrzono w troje drzwi,

którymi aktorzy wchodzili na proskenion, odpowiednik dzisiejszej sceny) znajdowała się na

podwyższeniu, by wszyscy oglądający przedstawienie mogli widzieć rozgrywającą się akcję.

Poniżej sceny znajdowała się orchestra , na której przebywał chór. Po bokach znajdowały się

wyjścia i wejścia na orchestrę – parodos . Pod sceną znajdowało się proskenium – miejsce na

garderobę i kulisy.

W teatrze panowała wspaniała akustyka – ludzie w ostatnich rzędach słyszeli wszystko, co

działo się na scenie. Aby mogli także wszystko widzieć, aktorzy ubierali się w

charakterystyczny sposób – przywdziewali jaskrawe szaty i buty na koturnach, by byli

bardziej widoczni. Kostiumy były długie, do ziemi, by zakrywały buty. Każda postać miała

swoją maskę i perukę. Maska tragiczna lub komiczna określała charakter bohatera, pełniła

też funkcję rezonatora. Peruki też miały swoje znaczenie: jasna to postać pozytywna, ciemna

– negatywna, ruda – zdrajca, siwa – starzec. Tekst tragedii bądź komedii był śpiewany lub

śpiewnie recytowany, chóry śpiewały i tańczyły. Chór był złożony z dwunastu, piętnastu

osób. Aktorami mogli być tylko mężczyźni, role kobiece odgrywali młodzi chłopcy przed

mutacją. Badacze do dziś spierają się, czy kobiety mogły w ogóle oglądać przedstawienia

teatralne.

Organizacją spektakli zajmowało się 3 choregów, czyli obywateli mających pokryć wszystkie koszty

związane z przedstawieniem, których wybierali archonci (eponymos dla Dionizjów

i król dla Lenajów). Choregowie dokonywali rekrutacji choreutów- członków chóru. Było ich 12, 15.

Funkcja choreuty była obowiązkowa. Jeżeli obywatel nie zgodził się pełnić tej roli musiał zapłacić

grzywnę. Członkowie chóru byli amatorami, więc niejednokrotnie pojono ich winem, żeby

występowali z większą werwą. Zadaniem chorega było także wytypować głównego aktora

(protagonistę). Ten natomiast wybierał deuteragoniste i tritagonistę, którzy grali kolejno drugą i

trzecią rolę. Dramat do wystawienia przygotowywał sam autor, a oceniało go 5 sędziów.

Wszystkie widowiska odbywały się według tego samego planu:

- pierwszego dnia wieczorem procesja przenosiła posąg Dionizosa z gaju Akademii do teatru.

Następnie kapłan składał bogu ofiarę. Ciągnięto także losy dla ustalenia kolejności wystawiania dzieł.

- drugi dzień przeznaczano na utwory liryczne i dytyramby.

- trzeciego dnia wystawiano komedie.

- przez trzy następne dni publiczność mogła oglądać tragedie trzech autorów wybranych wcześniej

przez archonta. Przedstawienia trwały od świtu do zmierzchu. Za wstęp płacono

2 obole. Koszty wejściówek dla biednych obywateli pokrywało państwo ze specjalnego funduszu

widowiskowego- theorikónu.

Aktorzy, chór maski:

O chórze informacje znajdują się wyżej.

Aktor

Aktorami w greckim teatrze dramatycznym byli wyłącznie mężczyźni. Jeśli w sztukach występowały

postacie kobiece, grali je również panowie. Było ich maksymalnie trzech. Zdarzało się też, że jeden

aktor grał kilka ról w jednym przedstawieniu. Stroje występujących były charakterystyczne. Aktorzy

nosili podczas spektakli luźne, powiewne szaty, które dokładnie pokrywały całe ich ciała. Na nogach

mieli koturny, czyli obuwie o wysokiej podeszwie. Natomiast na głowach upinali wysokie fryzury.

Zarówno szaty, buty, jak i uczesanie miały na celu nadanie występującym znacznego wzrostu. Każdy

aktor nosił maskę, która mówiła, jaką gra on postać. Maski owe dzieliły się na tragiczne lub

komediowe. Mówiły one o płci postaci, jej wieku, pozycji społecznej, charakterze i innych cechach.

Dodatkowo – dzięki swojej budowie (między innymi szeroko otwartym ustom) pełniły funkcje

akustyczne. Wzmacniały głos aktora na tyle, że był on słyszany przez najdalej znajdujących się

widzów. W teatrze antycznym były cztery typy masek: maska gniewu, płaczu, śmiechu strachu.

Rekwizyty

W teatrze greckim stosowano rekwizyty. Często służyły one identyfikacji postaci (na przykład: kiedy

pojawiała się postać z trójzębem od razu wiadomo było, że jest to bóg Posejdon). Podczas

przedstawień używano również skomplikowanych maszyn. Jedną z nich był dźwig służący do

pokazywania boskiej postaci w powietrzu (łac. deus ex machina ). Istniały też urządzenia służące do

wywoływaniu odgłosu i efektu wizualnego piorunu (gr. bronteion oraz keraunoskopeion ) oraz wiele

innych konstrukcji. Co ciekawe, w czasach współczesnych nieodłącznym atrybutem teatru jest

kurtyna. Grecy natomiast kurtyny nie znali.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: