metodyka pracy opiek- wych.doc

METODYKA PRACY OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZEJ  ( wykłady)

LITERATURA:

• red. Dąbrowski Z.  , Węzłowe problemy  opieki i wychowania w domu dziecka 1997
• Albin Kelm , Węzłowe problemy pedagogiki opiekuńczej W-wa 2000
• Brągiel J., S. Badora Formy opieki  wychowania i wsparcia w zreformowanym systemie pomocy społecznej Opole 2005.
• U. Kamińska Zarys metodyki pracy opiekuńczo- wychowawczej w rodzinnych i instytucjonalnych  formach wychowania Katowice 2003
• Z. Węgierski , Opieka nad dzieckiem  osieroconym . Teoria i praktyka. Toruń 2006
• B. Krajewska , Instytucje wsparcia dziecka i rodziny Kraków 2009
• Problemy opiekuńczo- wychowawcze czasopismo

WYKŁAD 1

CO TO JEST  METODYKA?

Metodyka z greckiego „ metodos” . W najbardziej ogólnym ujęciu oznacza zespół twierdzeń wskazujących podstawę  uogólnionego postępowania zmierzającego do określonego celu. Postepowanie takie w obrębie nauk pedagogicznych może dotyczyć proces wychowania lub procesu nauczania przemiotu nauczania w szkole wyższej oraz praktycznych wskazań dla wychowawców ( nauczyciela) Tutaj można zatem wyodrębnić 3 znaczenia terminu „ metodyka”

1. znaczenie metodyka jako wychowanie ( nauczanie)
2. znaczenie metodyka jako przedmiot nauczania
3. znaczenie metodyka jako zespół wskazań praktycznych

METODYKA PRACY OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZEJ jest szczegółową dyscypliną w naukach pedagogicznych zajmującą się analizą i organizacją procesu opiekuńczo- wychowawczego oraz dobrem  metod i technik wykonania zadań. Punktem odniesienia metodyki jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie : Jak działać w opiece nad dzieckiem, aby osiągnąć w tym działaniu cele

ZADANIA PLACÓWKI TYPU SOCJALIZACYJNEGO NP>

DOM DZIECKA:

1. Zapewniene dziecku opieki całodobowej i wychowania oraz zaspokojenie jego podstawowych niezbędnych potrzeb
2. zapewnia zajęcia wychowawcze , korekcyjne kompensacyjne, logopedyczne terapeutyczne rekompensujące braki w wychowaniu w rodzinie i przygotowujące do życia społecznego a dzieciom niepełnosprawnym odpowiednią rehabilitację i zajęcia specjalistyczne
3. zapewnia dzieciom kształcenie wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych
4. Podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej , znalezienia rodziny przysposabiającej lub umieszczenia w rodzinnych formach opieki zastępczej
5. Pracuje z rodziną dziecka
6. Organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku grupy usamodzielniające oraz kontakt z rodzicami zaprzyjaźnionymi
7. Może prowadzić hotel oraz mieszkanie usamodzielnienia

RODZINNY DOM DZIECKA: to placówka  prowadzona przez małżonków lub przez osobę samotną zapewniającą opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego dla  czworga , ośmiorga dzieci do czasu powrotu dziecka do rodziny umieszczenie go w rodzinie adopcyjnej  lub jego usamodzielnienie

PLACÓWKA TYPU INTERWENCYJNEGO np.L

• POGOTOWIE OPIEKUŃCZE-  ZADANIA:

1. Doraźna opieka na czas trwania sytuacji kryzysowej 
2. dostęp do kształcenia dostosowanego do jego wieku i możliwości  rozwojowych
3. opieka i wychowanie do czasu powrotu do rodziny naturalnej lub umieszczenia w rodzinie adopcyjnej lub zastępczej  całodobowej placówce opiekuńczo- wychowawczej typu interwencyjnego lub kryzysowego
4. Dostęp do pomocy psychologiczno- pedagogicznej do zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się do placówki przyjmują od 11 r. ż. Pobyt może trwać do 3 miesięcy może być przedłużony o kolejne 3 miesiące

POGOTOWIE RODZINNE-  forma rodziny zastępczej o charakterze interwencyjnym . Rodzina otrzymuje specjalne wynagrodzenie i jest gotowa na przyjęcie o każdej porze do 3 dzieci. Dzieci mogą ty przebywać nie dłużej niż i 3 miesiące

WYKŁAD 2

RODZINA ZASTĘPCZA- to taka rodzina , która tymczasowo lub stale opiekuje się i wychowuje dzieci , które zostały osierocone, odrzucone lub których rodzice nie są w stanie zapewnić im bezpieczeństwa i opieki . Przyjęcie dziecka do rodziny przez małżeństwo  lub os. samotną następuje  najczęściej bez zrywania więzi z rodziną biologiczną dziecka. Rodzina zastępcza otrzymuje od państwa pomoc pieniężną na częściowe utrzymanie tego dziecka .

Ustawa dzieli rodzinę zastępczą na 3grupy:

1. rodzina zobowiązana do alimentacjij na podstawie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w praktyce dziadkowie
2. rodziny niezobowiązane do alimentacji na podstawie wyżej wymienionego kodeksu w praktyce to będą pozostali  krewni oraz os. obce
3. rodziny nizobowiązane do alimentacji pełniące zadania pogotowia rodzinnego

DEFINICJA ADOPCJI:

ADOPCJA- jest to przyjęcie dziecka do rodziny przez małżeństwo lub osobę samotną w wyniku adopcji dziecko nabiera takie samo prawo jak ich dziecko naturalne. W przypadku adpocji rodzice naturalni dziecka są całkowicie pozbiawieni władzy rodzicielskiej a dziecku często zmienia się akt urodzenia i nazwisko

Zadania placówki wsparcia dziennego

1. pomoc w naucze
2. organizacja czasu wolnego , rozwój zainteresowań , organizacja zajęć i zabaw sportowych
3. stała praca z rodziną dziecka

FUNKCJE OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZE SZKOŁY :

1. funkcje opiekuńczo- wychowawcze wewnętrzne szkoły . Realizacja ich polega na zaspokojeniu potrzeb opiekuńczych dziecka powstajacych o szkole i związanych integralnie z  procesem jej pracy. Do funkcji tych należy przede wszystkim : zapewnienie dzieciom bezpieczeństwa osobistego , higiena pracy i ochrony zdrowia
2. funkcje opiekuńczo- wychowawcze wyrównawcze szkoły. Są one podejmowane przez szkołę w związku z niezaspokojonymi potrzebami opiekuńczymi dziecka  i zaniedbaniami w pracy wychowawczej w innych kręgach środowiskowcyh przede wszystkim coś w rodzinie. 

Zadania:

-udzielenie pomocy materialnej uczniom z rodzin znajdujących się w trudnych warunkach życiowych organizacji żywienia i dożywiania uczniów , opieka nad dziećmi w godzinach pracy ich rodziców , opieka nad dziećmi z rodzin wychowawczo niewydolnych , zapobieganie niepowodzenim szkolnym i ich skutkom

3. Opieka całkowita szkoły -  realizacja tej funkkcji opiekuńczo- wychowawczych polega przede wszystkim  na zapewnieniu opieki dzieciom pobierającym nauke poza miejscem  zamieszkania bądź też dzieciom w których środowisku rodzinnym brak jest odpowiednich warunków  opieki i wychowania

4. opieka specjalna szkoły-  polega ona na indywidualnej  organizacji i pomocy uczniom wykazującym różnego stopnia upośledzenia narządów ruchu oraz lepszego stopnia upośledzenia  narządów zmysłowych , zwłaszcza wzroku i słuchu
5. integracyjne funkcje opiekuńczo- wychowawcze . Współdziałanie wszystkich podmiotów opieki

WYKŁAD 3

Zadania pedagoga szkolnego:

1. rozpoznanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych
2. określenie form i sposobów udzielania uczniom z wybitnym uzdolnieniami pomocy psycholgiczno- pedagogicznej  odpowiednio do rozpoznawanyh potrzeb
3. organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno- pedagogicznych dla uczniów , rodziców i nauczycieli
4. podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki … w stosunku do uczniów z udziałem rodziców i nauczycieli
5. wspieranie działań wychowawczych i opiekuńczych nauczycieli wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki
6. planowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez szkołę na rzecz uczniów rodziców i nauczycieli w zakresie wyboru przez uczniów kierunku kształcenia i zawodu w przypadku gdy w szkole nie jest zatrudniony doradca zawodowy
7. działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej ucznion znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej

DIAGNOZA ŚRODOWISKA UCZNIOWSKIEGO:

Działanie rozpoznawczo- diagnotyczne:

• nauczyciel musi mieć pomysł, jaki obszar życia ucznia/ klasy chce uznać za obiekt swego poznania i oczywiście w jakim celu
• wiedzieć jakimi metodami za pomocą jakich metod i narządzi np. tzw. ankiety

Kevin Rayan twierdzi, że na drodze do profesjonalizmu nauczyciele przechodzą  4 luźne aczkolwiek rozpoznawalne etapy:

1. Etap wyobrażeń w którym nauczyciel widzi siebie jako równie dobrnego bądź lepszego od najlepszych nauczycieli a jakimi  miał do czynienia  a na pewno zupełnie innego od tych zagrożeń oraz wyobraźni jest w dużej  mierze elementem szoku jakiego doznaje  nauczyciel odkrywając że pod wieloma  względami jego dotychczasowe doświadczenie jest niewystarczające- a może nawet nieistotne w obliczu zadań przed jakim stanął.

2. Etap przetwarzania- w którym nauczyciel napotyka sna trudności  wywołane serią niekorzystnych zdarzeń bądź przez pozornie niewinny problem i jednym uczniem. Wtedy może czuć się rozczarowanym nauczaniem i wychowaniem , a nawet odczuwać wrogość w stosunku do uczniów.
3. Etap mistrzostwa- to etap opanowywania rzemiosła na którym nauczyciel- krok po kroku uczy się nauczania i relacji z uczniami skupiając się na poprawie swoich konkretnych umiejętności pedagogicznych
4. Etap wpływu- osiagają go doświadczeni i kompetetntami nauczyciele którzy do mistrzostwa opanowali umiejętności potrzebne w ich profesji i w bardzo istotne potrafią wskazań źródła swojej kompetencji

Obszary procesu rozpoznawczo- diagnostycznego:

1. wiedza o samym uczuciu jego  społeczno- emocjonalno- intelektualnych właściowościach rozwojowych przwjawach nadpobudliwości bądź  zahamowaniach, lękach towarzyszących szkolnych sytuacjom jak  również  o samoocenie ucznia niezbędnej do zrozumienia jego trudności i niepowodzeń szkolnych zachowań, motywów i potrzeb.

2. Wiedza o zespole klasowym  (  grupie jego strukturze, rolach,  pełnionych przez uczniów, normach jakie obowiązują w zespole ( normy ogólne , szkolene i nieformalne) wzajemnych stosunkach w nim panujących ( np. między chłopcami a dziewczętami) co jest konieczne do prognozowania potencjalnych sytuacji wychowawczych z którymi będzie trzeba się zmierzyć.

3. Wiedza o postawach opinii i poglądach uczniów , a także o  cenionych wartościach i posiadanych aspiracjach ( ogólnożyciowych i zawodowych) co ułatwi podejmowanie odpowiednich oddziaływań interwencyjno-korygujących

4. wiedza o stosunkach uczniów do szkoły i jej wymagań obejmująca m. in poczucie bezpieczeństwa stosunek / nastawienie/ oczekiwania do nauczycieli. Naczuczanego przdmiotu ( napięcia i emocje towarzyszące nauce, strategie stosowane przez uczniów.

5. Wiedza o pozaszkolnej aktywności ucznia oraz wypływach jakimi on podlega wskutek

kształtowania się ze środowiskiem społecznym jego zainteresowaniach czasie wolnym udziale w pracach róznych organizacji jak również o jego środowisku rodzinnym.

METODY DIAGNOZY ŚRODOWISKA:

• obserwują swobodną ( luźną pogłębioną obserwację celową lub obserwację zdarzeń) oraz obserwację skategoryzowaną w tym obserwację topograficzną.
• Wywiad uzyskany bezpośrednio od jednostki w wyniku rozmowy wypełnionego przez nią kwestionariusza ankiety czy odpowiedzi udzielanych na pytania socjometryczne
• metody autoekpresyjne z wykorzystaniem takich technik jak: wypracowanie autobiografia, drama, test  niedokończonych zdań lub historyjek mapa sytuacyjna, dyskusja czy analiza wytworów uczniowskich

WYKŁAD 4

POSTAWY OPIEKUŃCZE Z. Dąbrowski

-        Postawy opiekuńcze pozytywne:

→ akceptacja każdego podopiecznego takiego jakim on jest

→ życzliwość wobec niego i jego spraw

→ respektowanie osobowości i indywidualności podopiecznego

→ aktywne nastawienie do zaspokojenia potrzeb podopiecznego

→ zachowywanie pryncypalności i rozsądku w sprawowaniu opieki

Negatywne postawy opiekuńcze :

→ unikanie sytuacji i czynności opiekuńczych

nadmierna opiekuńczość ( nadopiekuńczość)

ograniczenie zakresu i stopnia zapokojenia potrzeb

utrzymywanie dystansu psychicznego wobec podopiecznego

jednostronność i skrajność wychowawcza

nadmierna surowość wobec podopiecznego

przenoszenie winy za wszelkie niepowodzenia w spełnieniu roli opiekuna na wychowanków

Ze względu na spełniony zakres funkcji opiekuńczych możemy wyodrębnić:

-        opiekunów pełnych ( całą dobę internat)

-        opiekunów niepełnych ( w określonych godzinach świetlica terapeutyczna)

-        opiekunów specjalistów

CECHY OPIEKUNA WYCHOWAWCY  wg J. Korczaka

• być dla swych podopiecznych takim, że oni mogli za jego autentyczne walory zaakecptować go jako „ swego”
• powinien odznaczać się skłonnością i dyspozycjami do ciągłego i wszechstronnego poznawania dziecka
• kochać je miłością daną z góry i bezwarunkowo
• uznawać i realizować w praktyce prawo dziecka do tego , aby było czym jest
• uznawać i przestrzegać prawo dziecka do szacunku
• wykazywać daleko idącą wyrozumiałość i tolerancję wobec dziecka
• być życzliwym dla każdego dziecka
• odznaczać się cierpliwością
• przejawiac tendencję do maksymalnego psychicznego i fizycznego zbliżenia się do dzieci
• wykazywać powinowactwo duchowe i swoisty infantylizm wobec nich

Cechy  „ opiekuna społecznego” wg T.. Kotarbińskiego

• życzliwość , skłonność do pomagania
• dobre serce i wrażliwość na potrzeby
• dawanie niezawodnego oparcia
• sprawiedliwe traktowanie
• dzielność w sprawowaniu opieki
• odważne chronienie
•  

Cechy opiekuna wg Z. Dąbrowskiego:

• opiekun powinien posiadać cechy spolegliwości a dobre wykonywanie zawodu opiekuna wychowawcy zależy od dyspozycji osobowościowych
• wiedza ogólna i psychopedagogiczna
• postawa zaangażowania w pracę opiekuńczo- wychowawczą
• umiejętności praktyczne niespecjalistyczne związane z zadanością , samoobsługa, samodzielnością opiekuna
• umiejętności specjalistyczne ( instruktorskie) takie jak muzyczno- wokalne , plastyczne i inne

Metody, techniki i narzędzia psychologiczne pomocne w pracy z dzieckiem z rodziny dysfunkcyjnej

Do istotnych potrzeb dziecka jakie powinna zaspokajać rodzina według H. Spionek należą:

1. Potrzeba pewności i poczucia bezpieczeństwa
2. potrzeba solidarności i łączności z bliskimi osobami
3. potrzeba miłości
4. potrzeba uznania i akceptacji

METODY:

1. Metody wpływu osobistego:

- metoda przykładu własnego

-metoda doradzania wychowawczego

-metoda przekonywania

2. Metody oddziaływania sytuacyjnego

- metoda organizowania doświadczeń uczących wychowanka

-metoda nagradzania i karania wychowawczego

- metoda uświadamiania skutków zachowań

-metoda treningu

ODMIANY TRENINGU:

Można wyróżnić cztery odmiany treningu:

-trening autogenny

trening interpersonalny

socjodrama

psychodrama

3. 3. Metody oparte na wpływie różnych grup społecznych:

- metoda samorządu i zarządzania

- metoda kształtowania celów , norm i struktury grupy

-metoda podnoszenia spoistości i prestiżu grupy

4. 4. Metody wpływu elementów kultury

-metoda problemowa

-metody aktywizujące pracę uczniów

- metoda indywidualnych przypadków

- metoda organizowania sportu i rekreacji

-        metoda muzykoterapii

METODY UODPARNIAJĄCE wykorzystywane w pracy z dziećmi z rodzin dysfynkcyjnych:

-metoda mediacyjna

-metoda utrwalająca więzi rodzinnegometoda uodporniająca na złe wpływy rodzicielskie

Metoda wychowania opiekuńczego wg Dąbrowskiego  to każdy wyodrębniony sposób postępowania wychowawcy , zmierzający do zaspokojenia istniejących i kształtowania coraz to nowych potrzeb wychowanków, przy aktualnym ich uczestnictwie w tym procesie

Z. Dąbrowski wyróżnia 4 podstawowe uniwersalne  metody sprawowania opieki w odniesieniu do dzieci i młodzieży:

• Działania bezpośrednie opiekuna:

-moralne , werbalne, mimiczne i odruchowo- emocjonalne

• Działania pośrednie:

-        stworzenie warunków materialno- organizacyjnych, psychologicznych społecznych i kulturalnych służących zaspokojeniu potrzeb podopiecznego

Działania pośrednie przez rozbudzenie kształtowanie stosunków opiekuńczych między podopiecznymi

           Stymulowanie i organizowanie różnych form samoobsługi podopiecznych

Wśród metod chroniących leczących i kształtujących sferę emocjonalną dziecka M. Łopatkowa wyróżnia:

-        metody oparcia na miłości

-        metody chroniące uczucia przyjaźni i koleżeństwa

-        metody nawiązywania i utrwalania więzi między wychowawcami a dziećmi

-        metoda małej własności

-        metody kształtujące zainteresowania wzbudzające ambicje, rozwijajace poczucie godności

WYKŁAD 5

T. Szkoła jako miejsce realizacja  działań profilaktycznych

• szkoła jest miejscem intensywnego rozwoju w zakresie funkcjonowania interpersonalnego i społecznego w  grupie rówieśniczej
• szkoła jest miejscem działalności zadaniowej  uczniów , a więc ujawnia lub wręcz wyzwala trudności dzieci i młodzieży
• szkoła jest miejscem konfrontacji autorytetów i kształtowania się poczucia własnej tożsamości ucznia
• szkoła wypełnia znaczną część życia dzieci i młodzieży
• z perspektywy rodziców szkoła jest terenem weryfikacji oczekiwań związanych z własnym dzieckiem
• szkoła pozwala na łatwy dostęp do środowiska dzieci i młodzieży i sprawia organizację prowadzonych oddz...