PRAWO HANDLOWE
Historia prawa handlowego
Pierwsze wzmianki w Kodeksie Hamurabiego , pojawia się np. umowa spółki. Podobnie prawo rzymskie znało umowę spółki a także wiele innych umów wchodzących w zakres prawa cywilnego rozumianego sensu largo.
Dwa bardzo ważne akty normatywne:
§ Kodex Sauvariego 1673r.
§ Kodex Napoleona 1807r.
W procesie kształtowania się prawa handlowego można wyróżnić 2 dominujące pojęcia:
1. ujęcie przedmiotowe – istotna jest czynność prawna a nie podmiot jej dokonujący. O przynależności danego stosunku prawnego do prawa handlowego decyduje charakter czynności prawnej a nie podmiot spełniający określone przesłanki pr. handl. (kupiec, przedsiębiorca)
2. ujęcie podmiotowe – ściśle związane z pojęciem kupca, dany podmiot musiał wypełniać określone przesłanki by być uznany za kupca czyli podmiot pr. handl. , zaś tylko kupiec mógł dokonać czynn. w ramach pr. handl.
Obecnie następuje unifikacja, ujednolicenie pr. handl.: a. w skali światowej – np. konwencja genewska, wiedeńska, prace OECD, UNICITRAL, UNIDROIT
b. w skali UE – rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia
Jeśli chodzi o proces kształtowania polskiego prawa handlowego trzeba wspomnieć o:
§ prawie spółdzielczym (1920)
§ prawo domu składowego (1924) obecnie ustawa z 2002
§ rozporządzenie o wydzieleniu z adm. państw. przedsięb. państw. oraz ich komercjalizacji (1927)
§ kodex handlowy (1934) – został oparty o regulacje niemiecką, tylko ona umożliwiało zunifikowanie i harmonizacje pr. polskiego po odzyskaniu niepodległości ; zawierał 2 księgi: I kupiec II czynności handlowe ; kupca kh dzielił na rejestrowego – wszystkie spółki handlowe nierejestrowego – ci nie podlegali rejestracji chyba, że chcieli jej podlegać np. gosp. rolne ; czynności handlowe to te , które są dokonywane między Kupcami lub między kupcem a kupującym.
§ p.w.kc art. VI kh został uchylony w całości lecz pozostały w mocy przepisy spółki jawnej, ZOO, SA, prokury, rejestru handlowego oraz firmy
§ 1989 przywrócono spółkę komandytową i zagadnienia swobody działalności gospod.
§ p.w. ksh 19.XI.2000 uchylono powyższe
Funkcje prawa handlowego
a. funkcja organizacyjna
§ zabezpieczona swobodę działalności gospod.
§ równość podmiotów gospod.
§ autonomia woli podmiotów gospod.
§ określa reguły pewnego i uczciwego obrotu – w celu zagwarantowania w ramach systemu prawnego państwa zoorganizowane funkcjonowanie przedsiębiorstw oraz zapewnienie im odpowiedniej infrastruktury poprzez przepisy ius cogens.
b. funkcja ochronna
§ gwarancja dla P możliwości dochodzenia roszczeń, które wynikają ze stosunków P-P
§ zapewnienie prawa do sądu
Cechy prawa handlowego
§ część prawa prywatnego
§ równorzędność prawna przedsiębiorców
§ normy względnie obowiązujące jako reguły (ich przewaga) , normy ius cogens w ramach funkcji org. (ich niewiele)
§ realizacja zasad obrotu gospod.
Zasady prawa handlowego
1. Zasada wolności gospodarczej
2. Zasada równości sektorów gospod.
3. Zasada samodzielności finansowej
4. Zasada uczciwej konkurencji
5. Zasada poszanowania dobrych obyczajów
6. Zasada ochrony słusznych interesów konsumenta
7. Zasada stworzenia korzystnych warunków do funkcjonowania mikroprzesiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców.
Ad. 1 Określona w Konstytucji w art. 20 i 22. Przepsiy konstyt. mają wpływ na ustawodastwo zwykłe, ustawa o działalności gospod. z 88’ – każdy może prowadzić swobodnie działalność gospod. w granicach prawa. Był to wyraz zliberalizowania gospodarki. Do tamtego czasu na wszelkie przejawy działalności gospodarczej musiała być zgoda, aprobata organu adm. państw. Pierwsze konstytucyjne ujęcie tej zasady poajwiło się w noweli konstytucji z 1989r.
Zasada ta oznacza, że każdy może:
§ podjąć lub nie podejmować działalność gospod.
§ wybrać formę prawną tej działalności (spółka, spółdzielnia, indywidul.)
Wiąże się ta zasada także z wolnością wewnętrzne, dowolnie kształtować stosunki wewnętrzne w ramach podmiotu powołanego do prowadzenia działalności gospod.
Obecnie SN przywołuje powyższą zasadę dla stosunków wewnętrznych, dla przepisów ustrojowych. Co do niedawna było nie dopomyślenia gdyż większość tych przepisów ustrojowych to iuris cogentis.
Ingerencja org. państw. czy też org. założycielskich musi być przewidziana ustawą, innymi słowy musi to przewidywać ustawa np. ustawa o przedsięb. państwowych
Przedsiębiorca ma móc swodobodnie prowadzić działalność gospod. w związku z tym ta ingerencja musi być ograniczona, takie jest ratio legis tego przepisu.
Najpoważniejszym ograniczeniem tej zasady jest art. 22 Konstytucji, który stanowi, że ograniczenie wolności działalności gospod. jest dopuszczalne tylko na drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.
Wyróżniamy 3 ograniczenia:
1. koncesje
2. zezwolenia
3. działalność regulowana
Ustawa prawo działalności gospod. z 99’ po raz pierwszy rozdzieliła koncesje i zezwolenie. Walorem tej ustawy było wyraźne określenie, czym jestkoncesja, a czym zezwolenie oraz jakie muszą zostać spełnionewarunki prawne, aby je uzyskać.
U.s.d.g. w art. 15 wskazuje 2 ograniczenia swobody działalności gospod. , jednak w końcowym fragmencie przepisu znajduje się sformułowanie „z zastrzeżeniem art. 75”. Gdy zajrzymy do art. 75 u.s.d.g. zauważymy , że ustawodawca nadal przewiduje 3 ograniczenia działalności gospod., a mianowicie:
Koncesje – były zawsze najpoważniejszym ograniczeniem wolności gospod. , gdyż są one związane z decyzją adm. wydaną w drodze uznania adm. Ustawodawca wskazuje obecnie prawne przesłanki wydania decyzji odmownej i nie udzielenia koncesji, odmowa nie jest zatem dowolna (art. 56). Liczba rodzajów działalności gospod. poddanej koncesjom została wskazana w art. 46 u.s.d.g i jest to działalności gospodarcza w zakresie:
o poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych;
o wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym;
o wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią;
o ochrony osób i mienia;
o rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych;
o przewozów lotniczych.
Dyskutowany jest problem,co uczynić w sytuacji , gdy jest ograniczona liczba koncesji przewidzianych do udzielenia, mniejsza niż liczba przedsiębiroców spełniających ustawowe warunki jej uzyskania. W prawie działalności gospod. przujęto formę rozprawy administracyjnej, przewidzianej jako środek na takie sytuacje przez kpa. Nowa u.s.d.g. wprowadziło w to miejsce przetarg, którego przedmiotem jest udzielenie koncesji. Przetarg jednak wygrywa nie ten , kto ma się okazać najlepszy wśród równych, lecz ten, kto najwięcej zapłaci za koncesję.
Rozszerzenie katalogu działalności podlegających koncesjowaniu może zostać wprowadzone tylko ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny a ponadto wymaga to zmiany u.s.d.g !!!
Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 5 lat i nie dłuższy niż 50 lat.
Zezwolenia – ustawa musi stanowić, że dana działalność podlego zezwoleniu. Ustawa musi pondato wskazywać jakie przesłanki muszą być spełnione przez podmiot ubiegający się o zezwolenie. Jeśli podmiot spełni te przesłanki , org. adm.publ nie może wydać decyzji odmawiającej zezwolenia.
Podsumowując zezwolenie jest decyzją adm. wydawana zawsze jak zadanie z zakresu administracji publ. przez odpowiedniego ministra lub przez org. jst w sytuacji, w której podmiot ubiegający się o zezwolenie spełni warunki ustawowe na podejmowanie i wykonywanie konkretnej działalności. Art. 75 określa rodzaje działalności gospod. podlegające zezwoleniu:
o obrót alkoholem
o działalność w zakresie gier i zakładów
o utrzymanie czystości i porządku w gminach
o produkcja tablic rejestracyjnych
o czynności z zakresu prawa bankowego
o czynności z zakresu prawa telekomunikacyjnego
o działalność w zakresie miar
o działalność farmaceutyczna
Działalność regulowana – przedsiębiorca może ją wykonywać jeżeli spełnia szczególne warunki określone przepisami ustawy, po uzyskaniu wpisu w rejestrze działalności regulowanej.Rejestr ten jest jawny. Przedsięb. sam ocenia czy spełnia przesłanki i naraża się na to, że jeżeli przyjdzie kontrola będzie musiał on udowodnić te przesłanki. Jeśli nie udowodni podlega określonej sankcji np. zakaz prowadzenia działalności na 3 lata. Art.5 w pkt 5 określa działalność regulowaną - działalność gospodarczą, której wykonywanie wymaga spełnienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa. Definicja ta nic nie wyjaśnia i więcej można się dowiedzieć z art. 64 u.s.d.g. :
Art. 64. 1. Jeżeli przepis odrębnej ustawy stanowi, że dany rodzaj działalności jest działalnością regulowaną w rozumieniu niniejszej ustawy, przedsiębiorca może wykonywać tę działalność, jeżeli spełnia szczególne warunki określone przepisami tej odrębnej ustawy i po uzyskaniu wpisu w rejestrze działalności regulowanej, z zastrzeżeniem art. 75.
2. Wpis do rejestru działalności regulowanej podlega opłacie skarbowej, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.
Przykłady działalności regulowanej należy poszukiwać zgodnie z art.64 należy szukać w odrębnych ustawach, będą to ustawy dotyczące:
o wyróbu i rozlewu wyrobów winiarskich
o działalności biur podróży
o praktyki lekarzy oraz lekarzy stomatologów
o usług detektywistycznych
o napoi spirtytusowych
Do roku 89’ regulacja prawna dział.gospod. mieściła się w przepisach dotyczących j.g.u. oraz nie obowiązujący już od roku 1990 art. 33 § 2 kc. Wyróżnienie to wynikało z poddania ogółu gospod. reglamentacji państwowej tych podmiotów, które nie były państwowe (własność państwowa i społeczna) Nie było innych podmiotów gospod.
Ustawa z 23.XII.88 (w.ż 1.01.89’ ) wprowadziła reguły gospod. opartej na zasadach prawdziwej ekonomii, grze rynkowej podaży i popytu , równości pdomiotów, wolności podejmowania i prowadzenia działalności.
Ustawa prawo działalności gospod. z 99’ (w.ż 1.01.2001) – jej przepisy pozwalały jasno określić warunki podjęcia działalności gospod.
Ustawa o swobodzie działaności gospod. z VII.2004r. (w.ż I.VIII.2004) – wprowadziła działalność regulowaną , tym samym podzieliła reglamentacje działalności gospod. na na 3 rodzaje : koncesje, zezwolenia, działalność regulowaną (art. 64 u.s.g)
Dobrze, że są te ograniczenia gdyż wolność działalności gospod. nie może być dowolnością. np. dziedziny wymagające zabezp. sanitarnego.
Ad. 2 Jest to zasada równości prawnej – jednakowe traktowanie przedsiębiorcy w stosunku do 2 przedsiębiorcy, do innego podmiotu, org. adm państw. , uzyskania ochrony prawnej włącznie z prawem do sądu. Niezależnie od typu własności, każdy przedsiębiorca ma być równy 2. Zasada ta dotyczy zarówno przedsiębiorcy krajowego jak i zagranicznego.
Nie oznacza ona oczywiście równości ekonomicznej!
Ad. 3 Wynika ona z kc art. 40. ,zobowiązania wzajemne osób prawnych w tym przepisy o odpow. SP za państwowe osoby prawne i JST za samorządowe osoby prawne. W ustawie o przedsięb. państw też można znaleźć tą zasadę. Zasad SSS – samodzielność,samorządność, samowystarczalność
Ad. 4 Wiąże się z uczciwą konkurencją, przeciwdziałanie monopolom i zwalczanie nieuczciwej konkurencji
Ad. 5 i Ad 6. – wszystko jasne
Ad. 7
Art. 8. 1. Organy administracji publicznej wspierają rozwój przedsiębiorczości, tworząc
korzystne warunki do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej,
w szczególności wspierają mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich przedsiębiorców.
Kryterium wyróżnienia powyższych rodzajów przedsiębiorców jest:
§ skala średniorocznego zatrudnienia pracwoników
§ poziom rocznego obrotu netto
Za mikroprzedsiębiorcę uważa się (art. 104) - przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz
operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów
euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego
z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro.
Za małego przedsiębiorcę uważa się (art.105) - przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów
z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10 milionów euro.
Za średniego przedsiębiorcę uważa się (art.106) przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z z dwóch ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów
z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 milionów euro.
Obecna regulacja jest zgodna z dyrektywą KE z 2003r. regulującą definicje mikro, małego i średniego przedsiębiorcy.
u.s.d.g dodała jeszcze zasadę – art. 11 – prof. uważa, że są one bez sensu.
Podstawowe pojęcia...
WPiA_UL