Tajemnica drugiej strony Księżyca.pdf

Tajemnica drugiej strony Księżyca

6 kwietnia 2008 r. Wschód Ziemi w pełni nad Księżycem sfilmowany przez kamerę

wysokiej rozdzielczości (HDTV) sondy Kaguya. Nigdy wcześniej nikt nie zrobił

wschodzącej Zie...

Japończycy wysłali Kaguya jesienią 2007 r., tuż po tym, jak swoją sondę księżycową

Chang'e wystrzelili Chińczycy. W zeszłym roku do tego wyścigu przyłączyły się Indie - na

orbitę Srebrnego Globu powędrował próbnik Chandrayaan, a teraz w kwietniu na rekonesans

wyruszy również amerykański orbiter. Takiego tłoku nad Księżycem nie było od czasów misji

Apollo sprzed 40 lat

Nic dziwnego, że naukowcy z nadzieją wypatrują lawiny danych, które raz na zawsze

pomogłyby rozwikłać wciąż liczne tajemnice Księżyca. Pierwsze analizy, które ukazały się w

zeszły piątek, są dziełem japońskiego próbnika. Oficjalnie zwie się Selena, ale Japończycy

mówią nań Kaguya. To imię bohaterki najstarszej japońskiej powieści z IX wieku -

dziewczynki znalezionej w pędzie bambusa, która wyrosła na piękną kobietę. Odrzuciła

konkury wielu zalotników, w tym samego cesarza, umknęła pościgowi jego wojsk i wróciła na

Srebrny Glob, a więc tam, gdzie ponoć miała się narodzić.

Strona 1/1

Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( http://www.novapdf.com )

Tajemnica drugiej strony Księżyca

Współczesna Kaguya waży trzy tony i ma kształt wielkiego pudła o wymiarach 2,1 x 2,1 x 4,8

m. Dla naukowców z pewnością też jest piękna, a przy tym użyteczna.

Zagadki Srebrnego Globu

Największą chyba tajemnicą było pochodzenie Srebrnego Globu. Jest on bowiem nietypowy:

ma spore rozmiary w stosunku do Ziemi, aż jedną setną ziemskiej masy (inne księżyce są

tysiące razy lżejsze od swoich planet). Planetolodzy czasem żartowali, że najlepszym

wyjaśnieniem jest przyjęcie, że popełniliśmy błąd obserwacyjny - czyli że Księżyc w

rzeczywistości nie istnieje.

Niedawno przeważyła koncepcja, że powstał, kiedy w Ziemię uderzyła wielka planeta dwa

razy masywniejsza od Marsa. Przebiła ziemską skorupę, stopiła i zagotowała część

ziemskiego płaszcza, a powstałe pyły wzbiły się wysoko nad Ziemię. Nim zdążyły spaść z

powrotem - pozlepiały się w nowe ciało

Hipoteza wielkiej katastrofy, która nastąpiła 4,5 mld lat temu, nieźle tłumaczy wiek, rozmiar,

a także skład chemiczny naszego satelity - że jest niezwykle suchy, ma wyraźnie mniej

Strona 2/2

Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( http://www.novapdf.com )

Tajemnica drugiej strony Księżyca

żelaza, sodu i potasu niż ziemskie skały, natomiast więcej tytanu i glinu.

Niestety, wciąż bez wyjaśnienia pozostaje dziwna asymetria między tą stroną Księżyca, która

jest widoczna z Ziemi, a ukrytą przed naszym wzrokiem.

Księżyc pokazuje nam tylko jedną twarz. To poorana bruzdami i podziobana kraterami

górzysta pustynia. Od jej jasnego tła odcinają się jednak wyraźnie ciemne plamy rozległych

równin, które przed wiekami nazwano morzami, choć to tylko wielkie połacie zaschniętej

bazaltowej lawy.

Nie spodziewano się, by po drugiej stronie było inaczej. Ale z napięciem czekano na zdjęcia

z radzieckiej sondy Łuna-3, która w 1959 r. zatoczyła łuk wokół Księżyca. Pierwsze zdjęcia

były tak niewyraźne, że - jak wspominał jeden z konstruktorów sondy Borys Czertok -

właściwie potwierdzały tylko, że druga strona globu też jest okrągła. Kolejne jednak

przyniosły sensację: niewidoczna strona Księżyca miała inny pejzaż, wyraźnie dominowały

tam starsze pokiereszowane kraterami lądy, a brakowało gładkich bazaltowych mórz.

Maskony powiedzą prawdę?

Po drugiej stronie księżycowa skorupa nie tylko jest starsza, ale też prawie dwa razy

grubsza. Niektórzy tłumaczyli to innym tempem stygnięcia różnych części globu, który - po

gwałtownych narodzinach - na początku był kulą płynnej magmy.

Inni twierdzili, że powodem było bombardowanie Księżyca. W niemowlęcym okresie Układu

Słonecznego okolice Ziemi przeżywały nawałnicę mniejszych i większych resztek gruzu

pozostałego po uformowaniu się planet. Mogło się tak zdarzyć, że wskutek tego ataku

świeża skorupa po stronie bliższej Ziemi została mocniej naruszona

Strona 3/3

Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( http://www.novapdf.com )

Tajemnica drugiej strony Księżyca

Kiedy w drugiej połowie lat 60. przygotowywano się do lądowania na Księżycu,

nieoczekiwanie natrafiono na obszary zagęszczonej masy tkwiące w skorupie pod

księżycowymi morzami. Sprawiały kłopot - zmieniały siłę ciążenia, a więc też trajektorię

statków przelatujących nad Srebrnym Globem. Zmniejszały precyzję, z jaką astronauci mogli

manewrować. Niezbędne poprawki do nawigacji wprowadzono dopiero w czasie lotu Apollo

12, dzięki czemu lądownik zdołał osiąść tak, jak planowano - tuż obok miejsca, gdzie

wcześniej lądowała sonda Surveyor.

Właśnie na poszukiwaniach podobnych koncentracji masy (czyli maskonów, jak je nazwano),

ale po niewidocznej stronie Księżyca, skupiła się sonda Kaguya. Dotychczas tego nie

zbadano, bo kiedy sondy znikały z ekranów radarów za tarczą Srebrnego Globu, nie można

było obserwować zmiany ich ruchu, a więc też wykrywać anomalii w sile ciążenia.

Japończycy jednak sprytnie posłali wraz z Kaguya drugą maleńką sondę, która leciała na

widocznej z Ziemi wyższej orbicie i służyła jako przekaźnik

Dzięki temu odkryli, że po ciemnej stronie Księżyca również są maskony, ale inne.

Wyglądają, jak zamrożone fale w gęstym błocie tuż po tym, gdy ktoś wrzucił w nie kamień.

Są koncentrycznymi kręgami na przemian większego i mniejszego zagęszczenia materii.

Maskony od strony Ziemi nie mają takiej pofałdowanej struktury.

Według Gregory'ego Neumanna z NASA oznacza to, iż bardziej oddalona część Księżyca

szybciej stygła. Magmowy płaszcz pod skorupą był tam zimniejszy, więc spadające asteroidy

przebijały skorupę i wpadały niczym kamień w gęste, półpłynne błoto, pozostawiając po

sobie charakterystyczne pofałdowania. Po bliższej nam stronie płaszcz był cieplejszy -

bardziej płynny, a po uderzeniu asteroidów magma rozpływała się, wygładzając nierówności.

Strona 4/4

Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( http://www.novapdf.com )

Tajemnica drugiej strony Księżyca

Słowem, pomiary Japończyków wskazują, że źródłem asymetrii Księżyca są raczej inne

procesy w jego wnętrzu, a nie tylko katastrofy zewnętrzne. - Dlaczego jednak jedna strona

globu stała się zimniejsza, nie mamy pojęcia - mówi Maria Zuber z MIT w Cambridge (USA).

Czy Księżyc wciąż żyje?

Podobnie nie wiadomo, czy jądro Srebrnego Globu już całkiem ostygło. Czy nasz satelita jest

dziś zupełnie geologicznie martwy? Pozornie wszystko na to wskazuje - skały przywiezione

przez astronautów liczą blisko 3 mld lat, a najświeższe z jęzorów lawy, jak się szacuje,

płynęły po jego powierzchni grubo ponad miliard lat temu.

Nieoczekiwanie jednak w 2006 r. amerykańscy naukowcy znaleźli dowody na to, że 60-

metrowej głębokości depresja położona w obszarze Jeziora Szczęśliwości powstała ledwie

milion lat temu - w wyniku erupcji gazów. Trysnęły spod powierzchni, wzbijając tony pyłu,

którym pokryty jest Srebrny Glob.

Być może więc spokoju Księżyca nie burzą jedynie uderzenia meteorytów. Najnowsza

księżycowa krucjata ziemskich statków badawczych budzi nadzieję, że wkrótce tego się

dowiemy.

Opracowała:

Ania - Nibiru

Marzec 2011

Strona 5/5

Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer ( http://www.novapdf.com )

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: