Bezpiecze˝stwo spo-ecznoÂci lokalnych(1).doc

Rozdział 1. Zadania i uprawnienia partnerów programów prewencyjnych 1 63

TOMASZ SERAFIN SERGIUSZ PARSZOWSKI

Bezpieczeństwo społeczności lokalnych

Programy prewencyjne w systemie bezpieczeństwa

ZARZĄDZANIE BEZPIECZEŃSTWEM

Difira

szkół i placówek. Do jego kompetencji należy również wspomaganie oraz współ­działanie z organami, organizacjami i innymi podmiotami w sprawach dotyczą­cych warunków rozwoju dzieci i młodzieży, w tym w przeciwdziałaniu zjawiskom patologii społecznej, a także koordynowanie, wspomaganie i nadzorowanie orga­nizacji wypoczynku dzieci i młodzieży na obszarze województwa w okresie ferii letnich i zimowych.

Przedstawiciele kuratorium oświaty wchodzą w skład zespołu interdyscypli­narnego, odpowiadającego za realizację gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie72. W uzasadnio­nych przypadkach (np. zachowania niezgodnego z prawem lub statutem szkoły) kurator, na wniosek dyrektora szkoły, może przenieść ucznia objętego obowiąz­kiem szkolnym do innej placówki oświatowej.

W opinii autorów niniejszej publikacji, kuratoria oświaty mogą być wartoś­ciowymi partnerami programów prewencyjnych szczebla lokalnego, w szcze­gólności zaś w zakresie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży, ochrony nieletnich przed przestępczością i demoralizacją, przeciwdziałania patologiom w szko­łach, bezpieczeństwa wypoczynku letniego i zimowego, przeciwdziałania alko­holizmowi i narkomanii, bezpieczeństwa ruchu drogowego, przeciwdziałania handlowi ludźmi, przestępstwom na tle seksualnym itp. Wśród przykładowych przedsięwzięć współrealizowanych przez kuratoria oświaty warto wymienić na­stępujące programy: „Bezpieczne wakacje”, „Bezpieczne ferie”, „Zakończenie roku szkolnego”, „Bezpieczna szkoła”, „Bezpieczny wypoczynek”, „Bezpiecz­na droga do szkoły”, „Bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni” czy „Stop przemocy w szkołach”.

1.3.   Instytucje lokalne

1.3.1. Straże gminne (miejskie)

Instytucją realizującą zadania gminy z zakresu bezpieczeństwa i porządku pub­licznego są straże gminne, jako samorządowe, umundurowane formacje ochro­ny porządku publicznego spełniające służebną rolę wobec społeczności lokalnej. Zgodnie z postanowieniami ustawy o strażach gminnych, ich utworzenie ma charak­ter fakultatywny. W gminach, dla których organem wykonawczym jest burmistrz lub prezydent miasta mowa wówczas o straży miejskiej.

Straż gminną tworzy rada gminy po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego (stołecznego) Policji i zawiadomieniu o jej utworzeniu wojewody. Gminy, sąsiadujące ze sobą na obszarze jednego województwa, mogą za­wrzeć porozumienie o utworzeniu wspólnej straży.

Do ustawowych zadań straży gminnych należą:

1)   ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych;

2)    czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym;

3)    współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywioło­wych oraz innych miejscowych zagrożeń;

4)    zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarze­nia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postron­nych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę możliwości, świadków zdarzenia;

5)    ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej;

6)    współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku pod­czas zgromadzeń i imprez publicznych;

7)    doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich za­mieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób;

8)    informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjo­wanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi;

9)    konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pie­niężnych dla potrzeb gminy73.

W celu zapewnienia właściwej współpracy pomiędzy strażą gminną a Policją wójt może zawrzeć z właściwym terytorialnie komendantem Policji porozumienie

o              współpracy. Straż gminna wykonując swe ustawowe zadania współpracuje z Po­licją poprzez:

1)   stałą wymianę informacji o zagrożeniach występujących na określonym terenie w zakresie bezpieczeństwa ludzi i mienia, spokoju i porządku publicznego;

2)    zorganizowanie systemu łączności Policji i straży, uwzględniającego lokalne po­trzeby i możliwości oraz zapewniającego utrzymanie stałej łączności między jednostkami Policji i straży;

3)    koordynowanie rozmieszczenia służb policyjnych i straży, z uwzględnieniem zagrożeń występujących na danym terenie;

73 Art. 11 ustawy o strażach gminnych.

Rozdział 1. Zadania i uprawnienia partnerów programów prewencyjnych 1 67

4)    wspólne prowadzenie działań porządkowych w celu zapewnienia spokoju i po­rządku w miejscach zgromadzeń, imprez artystycznych, rozrywkowych i spor­towych, a także w innych miejscach publicznych;

5)    organizowanie wspólnych szkoleń oraz ćwiczeń policjantów i strażników gminnych;

6)   wymianę informacji w zakresie obserwowania i rejestrowania przy użyciu środ­ków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych[74].

Szczegółowe formy współpracy straży z Policją oraz sposób informowania wo­jewody o tej współpracy określa rozporządzenie w sprawie form współpracy straży gminnej (miejskiej) z Policją oraz sposobu informowania wojewody o tej współpracy[75]^.

Współpraca straży gminnych obejmuje również udzielenie pomocy, przez właś­ciwego terytorialnie komendanta Policji, w wykonywaniu czynności, dla których siły straży są niewystarczające, a także zapewnienia kadr, niezbędnych do przepro­wadzenia szkolenia podstawowego lub szkoleń specjalistycznych strażników[76].

Szczególnego znaczenia nabiera współpraca obu formacji w przypadku po­wszechnego zagrożenia bezpieczeństwa publicznego, katastrofy lub klęski żywio­łowej. Wówczas wójt na wniosek właściwego miejscowo wojewody lub właściwego terytorialnie komendanta Policji, może zarządzić użycie straży gminnej do wspól­nych działań z Policją. W tejże sytuacji właściwy terytorialnie komendant Policji dowodzi strażami gminnymi.

Zadania z zakresu ochrony porządku publicznego, określone w aktach prawa miejscowego oraz powszechnie obowiązującego, wykonywane są przez pracowni­ków straży gminnych. W ramach wykonywania służbowych obowiązków przysłu­guje im prawo do:

1)   udzielania pouczeń, zwracania uwagi, ostrzegania lub stosowania innych środ­ków oddziaływania wychowawczego;

2)    legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsa­mości;

3)    ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla ży­cia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji;

4)    dokonywania kontroli osobistej, przeglądania zawartości podręcznych bagaży osoby:

a)    w przypadku istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu za­bronionego pod groźbą kary,

77 Art. 12, ust. 1 ustawy o strażach gminnych.

b)   w związku z ujęciem osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośred­nie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia,

c)   w związku z doprowadzaniem osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania jeśli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że osoba, wobec której czynności te są podejmowane, posiada przy sobie nie­bezpieczne przedmioty dla życia lub zdrowia ludzkiego;

5)    nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określo­ne w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykro­czenia;

6)     dokonywania czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarżania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych - w try­bie i zakresie określonymi w Kodeksie postępowania w sprawach o wykro­czenia;

7)    usuwania pojazdów i ich unieruchamiania przez blokowanie kół w przypad­kach, zakresie i trybie określonymi w przepisach o ruchu drogowym;

8)    wydawania poleceń;

9)     żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych;

10)  zwracania się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych,

prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organiza­cji społecznych jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji77.

Komendant straży gminnej lub upoważniony przez niego strażnik uprawnie­ni są do występowania o udzielenie pomocy do osób pełniących funkcje organów albo kierowników instytucji państwowych i samorządowych, a także kierowni­ków oraz członków zarządów organizacji społecznych lub jednostek gospodar­czych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej.

W celu utrwalania dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, prze­ciwdziałania przypadkom naruszania spokoju i porządku w miejscach publicznych oraz ochrony obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej bądź gdy jest to niezbędne do realizacji ustawowych lub wynikających z aktów prawa miejscowego zadań, straże gminne uprawnione są do obserwowania i rejestrowa­nia przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych. Straż miejska zobowiązana jest by obserwacja odbywała się z zachowaniem godno­ści ludzkiej oraz przestrzeganiem i ochroną praw człowieka.

Zgodnie z treścią rozporządzenia w sprawie sposobu obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych przez straż gminną (miejską) wyróżnia się dwa sposobu prowadzenia nadzoru wizyjnego miejsc publicznych: zdalny - przy użyciu urządzeń umożliwiających przekazywanie

obrazu zdarzeń na odległość oraz bezpośredni - w przypadku prowadzenia przez strażnika gminnego obserwacji i rejestracji obrazu w miejscu zdarzenia[77].

Koszty funkcjonowania straży gminnej, jako jednostki organizacyjnej gminy, są pokrywane z jej budżetu. Dopuszczalnym jest umiejscowienie straży w struk­turze urzędu gminy. Szczegółową organizację straży określa jej regulamin, nada­wany przez radę gminy, zaś w przypadku umiejscowienia jej w strukturze urzędu miasta statut nadaje wójt. Strażą kieruje komendant zatrudniony przez wójta, po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego (sto­łecznego) Policji[78]. Nadzór nad działalnością straży sprawuje wójt, zaś w zakresie fachowym (dotyczącym wykonywania uprawnień strażników, użycia broni pal­nej bojowej, a także środków przymusu bezpośredniego oraz ewidencji etatów, wyposażenia w środki przymusu bezpośredniego, broni palnej bojowej, urządzeń samoczynnie ujawniających i rejestrujących naruszenia przepisów ruchu drogo­wego, środków technicznych służących do obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, pojazdów oraz wyników działań straży) - wo­jewoda przy pomocy, działającego w jego imieniu, komendanta wojewódzkiego (stołecznego) Policji.

1.3.2.  Gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych

Gminną komisję rozwiązywania problemów alkoholowych powołuje wójt na podstawie przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoho­lizmowi[79]. Przedmiotem jej działalności jest inicjowanie przedsięwzięć będących w zakresie zadań własnych gminy, a dotyczących szeroko rozumianej działalności profilaktycznej, rozwiązywania problemów alkoholowych oraz związanych z inte­gracją społeczną osób uzależnionych od alkoholu.

Członkami komisji są osoby przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwią­zywania problemów alkoholowych. Podejmowane przez nich działania obejmują w szczególności:

1)    zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu;

2)    udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy psy­chospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie;

3)    prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej w zakre­sie rozwiązywania problemów alkoholowych i przeciwdziałania narkomanii,

Rozdział 1. Zadania i uprawnienia partnerów programów prewencyjnych 1 71

w szczególności dla dzieci i młodzieży, w tym prowadzenie pozalekcyjnych zajęć sportowych, a także działań na rzecz dożywiania dzieci uczestniczących w poza­lekcyjnych programach opiekuńczo-wychowawczych i socjoterapeutycznych;

4)    wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej rozwiązywaniu problemów alkoholowych;

5)    podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów dotyczących reklamy i promocji napojów alkoholowych oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela publicznego;

6)    wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie cen­trów integracji społecznej[80].

GKRPA przygotowuje projekt, koordynuje oraz czuwa nad wykonaniem Gmin­nego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. W zakresie jej kompetencji znajduje się ponadto opiniowanie lokalizacji punktu sprzedaży napo­jów alkoholowych pod względem zgodności z uchwałami rady gminy, kierowanie osób nadużywających alkoholu na badanie przez biegłego w celu wydania opinii w przedmiocie uzależnienia od alkoholu i wskazania rodzaju zakładu leczniczego, a także wnioskowanie do właściwego sądu rejonowego o zastosowaniu wobec tych osób obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa odwykowego. Na pod­stawie stosownego upoważnienia wójta, członkowie gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych mogą dokonywać kontroli przestrzegania zasad i warun...