Thackeray William Makepeace - Pierścień i róża.pdf - Wolne Lektury - Biblioteki_Cyfrowe

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

WILLIAM MAKEPEACE THACKERAY

Pierścień i róża

      ¹ 

²    ż  ł 

ł.  

ł ,     , 

   ł   .

Oto raczył zasiąść do stołu Walorozo XXIV, władca Paﬂagonii, w towarzystwie swej kró-

lewskiej małżonki i królewskiej jedynaczki Angeliki. Właśnie oddano mu list zapowia-

dający rychłe odwieǳiny królewicza Bulby, pierworodnego syna i następcy tronu króla

Padelli I, rząǳącego miłościwie w państwie Krymtataria. Spójrzcie, jakim zachwytem

opromienione jest oblicze Jego Królewskiej Mości. Odczytywanie listu króla Padelli tak

dalece pochłania jego uwagę, że nie wiǳi nawet szeregu dostojnych jaj na miękko i jaśnie

oświeconych bułeczek leżących przed nim na stole.

— Bulbo przyjeżdża! Ów zuchwały, ǳielny, rozkoszny Bulbo! — wykrzyknęła rado-

Plotka

śnie księżniczka. — Taki przystojny, wytworny i dowcipny! Mężny zdobywca państwa

Rimbombamento, który w walnym starciu własną ręką położył trupem ǳiesięć tysięcy

olbrzymów!

— A tobie kto o tym opowiadał, moja duszko? — zapytał Jego Królewska Mość.

— Mój mały paluszek — odparła ﬁglarnie Angelika.

— Biedny Lulejka! — westchnęła królowa, zagryzając herbatę biszkopcikiem.

Żona, Sumienie

— Ach, ten Lulejka! — zaśmiała się księżniczka i lekceważąco odrzuciła w tył głowę,

zdobną w tysiące najmisterniej zakręconych papilotów.

— Chciałbym, żeby tego Lulejkę raz już dia… — zaczął król, ale królowa przerwała

mu szybko:

— Chciałbyś zapewne, żeby jak najpręǳej wyzdrowiał. Otóż, najdroższy, już mu

znacznie lepiej. Napomknęła mi o tym Rózia, służąca Angeliki, kiedy mi ǳiś z rana

przyniosła do łóżka herbatę.

— Wiecznie tylko pĳecie tę herbatę! — żachnął się niecierpliwie monarcha.

Alkohol

— Lepiej pić herbatę niż wino i wódkę — powieǳiała dobitnie Jej Królewska Mość.

— No, no, kochana, ja przecież także pĳam czasem herbatę — wyrzekł pojednawczo

władca Paﬂagonii, usiłując pokryć uśmiechem niemiłe wrażenie, jakie na nim zrobiły sło-

wa królowej. — Angeliko — przeszedł szybko na inny temat — sąǳę z kilkumetrowych

Strój

rachunków twojej krawcowej, że nie zbywa ci na pięknych toaletach, w których się god-

nie zaprezentujesz naszemu gościowi. Musicie obie z matką pomyśleć o urząǳeniu jak

najwspanialszego przyjęcia. Pewnie zechcecie urząǳić kilka rautów i balów. Ja bo zawsze

byłbym raczej za porządną królewską ucztą, ale każdy ma inny gust. Prosiłbym cię też,

¹ rai ara — z przyczyn technicznych ilustracje zostaną opublikowane w przyszłości. Tam, gǳie

to konieczne, treść obrazków opisano w przypisach. Nie publikujemy też dwuwierszy, nawiązujących do treści

książki i umieszczonych w żywej paginie (tj. na górze strony, nad tekstem), ponieważ ich tłumaczenie nie weszło

jeszcze do domeny publicznej.

² ear — książka powstała na podstawie przedstawienia, wymyślonego i wystawionego przez autora dla

ǳieci angielskich spęǳających święta w Rzymie. W tradycji brytyjskiej podczas świąt Bożego Naroǳenia

zabawiano ǳieci teatrzykami kukiełkowymi, pokazującymi przygody takich postaci, jak Król, Królowa, Dama,

Kapitan itp.

duszko — tu zwrócił się do królowej — żebyś raz już przestała nosić tę odwieczną suknię

z niebieskiego aksamitu, w której od pięciu lat widuję cię na wszystkich audiencjach. Kup

sobie także nowy naszyjnik, tylko niedrogi, ot tak, za jakieś sto, sto pięćǳiesiąt tysięcy

dukatów.

— A Lulejka, najdroższy?

— Lulejka? A niechże iǳie do dia…

— Ależ, mężu! Królu! — krzyknęła Jej Królewska Mość — przecież to twój bratanek!

Jedyny syn nieboszczyka króla!

— Więc niechże iǳie do… krawca i zamówi sobie nowe ubranie. Każ Mrukiozie wpi-

sać jego rachunek na koszt państwa. A niechże go Bóg skarze… to jest, chcę powieǳieć:

niech go Pan Bóg kocha, tego lubego Lulejkę! Niech mu tam zresztą Mrukiozo dołoży

parę dukatów na drobne wydatki. A jak pojeǳiesz po naszyjnik, wybierz sobie przy tej

okazji i parę bransolet, moja Jejmość Pani Walorozo!

Jej Królewska Mość, czyli Jejmość Pani Walorozo, jak ją żartobliwie nazwał monarcha,

Żona, Roǳina

bo i królowie w zamkniętym kółku roǳinnym lubią czasem pożartować, uścisnęła swego

małżonka i objąwszy wpół córkę (członkowie dostojnej tej roǳiny kochali się nader czule),

opuściła z nią salę jadalną, żeby wydać rozporząǳenia na przyjęcie zagranicznego gościa.

Ledwie podwoje zamknęły się za królową, zgasł uśmiech rozchylający wargi mo-

narchy, zgasła duma bĳąca z królewskiego czoła. W czterech ścianach jadalnej sali król

Walorozo pozostał sam — a gdy królowie są sami, zaraz czują dobrze, że nie różnią się

niczym a niczym od zwykłych, najzwyklejszych śmiertelników.

Gdybym miał pióro słynnego poety Bombastiniego, pokusiłbym się może o uczczenie

w rymowanej mowie zmarszczki fałdującej dostojne czoło monarchy, opiewałbym jego

błyszczące oczy, jego długi czerwony nos, jego szlaok kwiecisty, zatabaczoną chustkę

do nosa i wyszywane perełkami pantoﬂe. Nie czując się jednak na siłach, bym dorównać

mógł w opisach moich temu poecie, poprzestaję na krótkim stwierǳeniu, że Walorozo

pozostał sam.

Przez chwilę nasłuchiwał, czy kroki królowej ucichły, po czym schwycił ze stołu jeden

Król

Alkohol

ze srebrnych kieliszków do jajek, wyrzucił zeń jajo, chyłkiem podsunął się do kredensu,

wyjął ﬂaszkę gdańskiej wódki, nalał kieliszek po brzegi i wychylił go duszkiem. Powtó-

rzywszy to kilka razy, zaśmiał się do siebie i zamruczał z lubością: — Ha! Ha! Teraz

dopiero Walorozo jest prawǳiwym mężem! — Pociągnął znowu tęgi łyk i mówił da-

lej: — Hej, hej, zanim dostałem się na tron królewski, nie znałem nawet smaku tego

upajającego trunku. Po prostu wstręt czułem do niego i woda źródlana była mi jedynym

napojem. W tanecznych pląsach spływał potok ze skał, a ja z rusznicą biegłem w leśny

mrok, stopami strząsałem rosę z rǳawych mchów, szukając śladów jeleni i łań. Ale, jak

prawǳiwe są te wieszcze słowa:

Królewskiej głowie zbyt ciąży korona…

Lecz skoro już ją skradłem bratankowi… skradłem? Co mówię! Gǳieżbym znowu

Właǳa, ǲieǳictwo,

Wyrzuty sumienia, Kraǳież

ukradł, cofam to wstrętne, nienawistne słowo! Nie, nie, nie skradłem, jeno na swą męską

głowę włożyłem świetną królewską koronę. I odtąd jabłko piastuję jedną dłonią, a paﬂa-

gońskie berło ǳierżę drugą. Bo czyżby słaba, bezbronna ǳiecina, ledwie od piersi mamki

odstawiona, karmiona cukrem i papką na mleku, rządowi państwa tego podołała? Jakoż

dźwignęłaby berło, koronę, jabłko i ojców ciężki miecz stalowy, broniący srogim wład-

com Krymtatarii wstępu w granicę państwa Paﬂagonii?

W ten sposób usiłował monarcha udowodnić (choć samo się przez się rozumie, że

nierymowane wiersze niczego jeszcze nie dowoǳą), że najświętszym obowiązkiem jego

jest: mocno w dłoni ǳierżyć, co raz w nią zagarnął. I teraz wprawǳie nasuwała mu się na-

trętna myśl, że należałoby może zwrócić bratankowi bezprawnie zagrabione ǳieǳictwo,

ale Jego Królewska Mość w lot uspokoił sumienie naǳieją, jaką pokładał w projektowa-

nym małżeństwie córki swej z następcą tronu Krymtatarii. Stanowczo dobro państwa wy-

magało pokojowego zakończenia krwawych wojen z niebezpiecznym sąsiadem. — Gdyby

nawet nieboszczyk brat mój, król Seriozo, powstał z grobu, przyklasnąłby zapewne tak

świetnemu związkowi i wyǳieǳiczył tego niezdarnego Lulejkę — zamruczał pod nosem

   Pierścień i róża



król. Zwykle wyobrażamy sobie, że najsłuszniejsze jest to, co najbarǳiej nam samym do-

gaǳa, więc też i król zaraz nabrał otuchy, przeczytał ǳienniki, zjadł ze smakiem jaja na

miękko i maślane bułeczki, a potem zaǳwonił do swego ministra.

Królowa zastanawiała się przez chwilę, czy nie należałoby odwieǳić chorego bratanka.

Obowiązek

Ale zaraz powieǳiała sobie:

— Najpierw obowiązek, potem przyjemność. Po południu wpadnę na momencik do

tego biedaka, a teraz pojadę do złotnika wybrać naszyjnik i bransolety. — I tak też zrobiła.

Królewna Angelika, wróciwszy do swoich apartamentów, zaǳwoniła na służącą Rózię

i kazała wydobyć z szaf i kuów wszystkie najzbytkowniejsze stroje, po czym zaczęła je

przymierzać. O królewiczu Lulejce zapomniała najzupełniej, tak jak ja zapomniałem, co

Pamięć

jadłem na obiad we czwartek ubiegłego roku.

ł .  ż   ł ,  

.

Zdaje się, że w owych czasach, tj. przed ǳiesięciu czy dwuǳiestu tysiącami lat, ǳie-

ǳictwo tronu, przechoǳąc z ojca na syna, nie było w Paﬂagonii prawem państwowym

zabezpieczone. Król Seriozo, czując zbliżający się koniec, zawezwał do śmiertelnego łoża

Zdrada

brata swego Walorozę³ i przekazawszy mu opiekę nad maleńkim synaczkiem Lulejką,

mianował go regentem Paﬂagonii na czas nieletności królewicza. Wiarołomny Walorozo

zdraǳił położone w nim zaufanie, bo ledwie wieko trumny zamknęło się nad zwłokami

króla Seriozy, kazał się obwołać królem Paﬂagonii pod imieniem Walorozy XXIV, po

czym odbyła się uroczysta koronacja. Magnaci i szlachta w owych czasach mieli tylko

własne dobro na widoku, a suto ugoszczeni przez Walorozę i obdarzeni najzyskowniej-

szymi urzędami chętnie przyzwolili na bezprawną zmianę w następstwie tronu. Ludowi

zaś, pogrążonemu w ciemnocie i ucisku, było zupełnie obojętne, kto w państwie rząǳi,

bo i tak nie spoǳiewał się rychłej poprawy swego losu. W chwili zgonu króla Seriozy

Król

królewicz Lulejka był niemowlęciem w powĳakach, któremu nie śniło się nawet, że stryj

roǳony pozbawił go prawego ǳieǳictwa. Gdy podrósł, dbał tylko o to, by mu dawano

pod dostatkiem zabawek i słodyczy, żeby na siedem dni w tygodniu miał przynajmniej

pięć wolnych od nauki, żeby mu nie broniono spęǳać połowy dnia na koniu, z fuzyj-

ką⁴ na plecach, a drugiej połowy na zabawie z ukochaną kuzyneczką Angeliką. W jej

towarzystwie czuł się Lulejka zupełnie szczęśliwy i nie zazdrościł stryjowi ani uroczystej

Strój

królewskiej szaty, ani złotego, niewygodnego tronu królewskiego, ani okropnie ciężkiej,

wysaǳanej klejnotami korony, w której władca Paﬂagonii obowiązany był ukazywać się

zawsze swoim poddanym.

Portret króla Walorozy XXIV⁵ zachował się do dni ǳisiejszych. Zapewne i wy przy-

znacie, że Jego Królewska Mość musiał być nieraz dobrze zmęczony dźwiganiem tych

aksamitów, brylantów i gronostajów i znuǳony tym królewskim przepychem. Co do

mnie, to wolałbym nigdy nie zasiadać w tak przytłaczającym stroju, a do tego w takim

czymś na głowie.

Królowa musiała być za młodu miłą, przystojną ǳieweczką, bo i w późniejszym wieku,

choć kształty jej, jak to wiǳicie na obrazku, rozwinęły się trochę za bujnie, rysy jej twarzy

zachowały wyraz pogodnej dobroduszności. Może trochę zanadto lubiła ploteczki, stroje,

pochlebstwa i grę w karty, ale pomińmy te słabostki, które w gruncie rzeczy niewiele

robiły złego. Bratanka swego⁶ lubiła serdecznie, więc nieraz czuła wyrzuty sumienia, które

uspokajała myślą, że wprawǳie mąż jej pozbawił Lulejkę ǳieǳictwa, lecz niemniej jest

mężem godnym czci i szacunku, a ponieważ po jego śmierci ster rządów i tak przejǳie

³ ar — odmiana właściwa ǳiś dla nazwisk; imiona zakończone na -o odmieniamy ǳiś: brata swego

Waloroza. Podobnie rzecz się ma z imionami Bulbo, Seriozo i Mrukiozo.

⁴ a , zdr. od a — strzelba myśliwska.

⁵ Prre róa ar — w tym miejscu widnieje ilustracja przedstawiająca monarchę na tronie,

w bogatym stroju, z ciężką, obﬁcie zdobioną koroną. W rękach król trzyma insygnia właǳy: jabłko i berło,

u boku ma przypasany miecz, na nogach ozdobne trzewiczki.

⁶ raaa e — właściwie Lelujka nie był bratankiem Królowej, tylko Króla.

   Pierścień i róża



w ręce Lulejki, więc nie ma czym tak dalece głowy sobie zaprzątać. Szczerym pragnieniem

jej było, by Lulejka pojął za żonę Angelikę⁷, w której kochał się bez pamięci.

Pierwszym ministrem państwa był wytrawny mąż stanu, Mrukiozo; w jego to ręce

Pochlebstwo

Król, Przywódca

złożył monarcha wszystkie sprawy królestwa Paﬂagonii. Walorozo uważał się za barǳo

dobrego króla. Wymagał tylko, by mu nie szczęǳono pochlebstw, by mu dostarczano jak

największej ilości pienięǳy, które by mógł wydawać na uczty i polowania, i by odsuwano

od niego wszelkie troski i kłopoty. Dbając jedynie o swoją przyjemność, nie pytał, ile za

to płacą jego poddani. Ich losy były mu najzupełniej obojętne.

Swojego czasu próbował kilka razy szczęścia w wojnie i stoczył wiele bitew, ale wszyst-

kie przegrał. Mimo to wszystkie ǳienniki paﬂagońskie głosiły przez długie lata chwałę

jego świetnych zwycięstw. W każdym mieście wzniesiono „z najwyższego rozkazu” na je-

go cześć bodaj jeden pomnik, portret jego ozdabiał wszystkie wystawy składów papieru.

Dawano królowi przydomki: Walorozo Chrobry, Walorozo Wielki, Walorozo Niezwy-

ciężony, bo i w owych dawnych czasach dworacy i poddani umieli zaskarbiać sobie łaski

monarchy przez pochlebstwa.

Jedynym ǳieckiem królewskiej pary była księżniczka Angelika. W przekonaniu dwo-

Uroda

raków, roǳiców i własnym była oczywiście uosobieniem doskonałości. Opowiadano, że

ma najdłuższe włosy, największe oczy, najsmuklejszą ﬁgurę, najmniejsze stopy i najdeli-

katniejszą cerę ze wszystkich ǳiewic państwa Paﬂagonii. Głoszono również, że wieǳa jej

i talenty przewyższają jeszcze jej urodę. Wszystkie guwernantki i bony, karcąc skłonność

Nauka, Uczeń

do lenistwa u swoich uczennic, stawiały im księżniczkę Angelikę za przykład. Bezbłędnie

grywała najtrudniejsze utwory muzyczne. Umiała odpowieǳieć bez omyłki na każde py-

tanie z książki pt. Prei re a ż aie że ara śi

icac ań i iei . Znała na pamięć wszystkie daty z historii Paﬂagonii i wszyst-

kich krajów całego świata. Mówiła po polsku, po ancusku, po angielsku, po włosku, po

niemiecku i po hiszpańsku, hebrajsku, grecku, łacinie, samotracku, kapadocku, egejsku

i krymtatarsku. Słowem, była młodą osobą gruntownie wykształconą, godną uczennicą

swej wychowawczyni i ochmistrzyni dworu, srogiej hrabiny Gburii-Furii.

Zapewne sąǳicie, patrząc na ten obrazek, że dama ta pochoǳiła z wysokiego rodu?

Pozycja społeczna, Pycha,

Dama

Chód jej bowiem i postawa są tak dumne, jak gdyby była co najmniej księżniczką krwi,

której drzewo genealogiczne sięga jeszcze czasów przedpotopowych. Jednakże przypusz-

czenie to byłoby mylne. Imć pani Gburia-Furia pochoǳiła z gminu, a że barǳo się tego

wstyǳiła, więc coraz wyżej zaǳierała nosa. Wszyscy rozsądni luǳie śmiali się jednak

cichaczem z jej wynoszenia się nad innych. Wieǳieli, że Gburia-Furia była za czasów

panieńskich garderobianą królowej, a mąż jej dworskim lokajem. Ale po śmierci czy też

po nagłym zniknięciu małżonka swego Gburiana (o którym później dowiemy się cie-

kawych rzeczy) Imć Gburia-Furia umiała się tak przypodobać królowej, tak wkraść się

w jej łaski nieustannym płaszczeniem się i pochlebstwami, że w końcu królowa nadała

jej hrabiowski tytuł, godność ochmistrzyni dworu i poruczyła jej wychowanie córki swej

Angeliki.

Muszę jeszcze raz wrócić do wieǳy i talentów naǳwyczajnych, które, jak mówiono,

Nauka, Lenistwo, Uczeń

posiadała księżniczka. Otóż, prawdę mówiąc, sprytu nie brakowało jej wcale, za to była

leniwa do ostatnich granic. Odczytywanie nut… A któż by nawet próbował truǳić się

takim nuǳiarstwem! Umiała grać z pamięci dwa czy trzy kawałeczki i zapewniała, że

nigdy przedtem nie wiǳiała ich na oczy. Umiała odpowieǳieć może na pół tuzina pytań

z Preió re a aie że ara , i to, o ile pytania zadawano

jej po kolei, a nie na wyrywki. Miała też nauczycieli wszystkich światowych języków,

nie sąǳę jednak, żeby z któregokolwiek umiała więcej niż kilka azesów. A już co się

tyczy jej rysunków i robótek, wystawiano wprawǳie barǳo piękne okazy podpisywane jej

imieniem, ale czy były one przez nią robione? — to właśnie pytanie. Chcę wam wyjaśnić

całą prawdę pod tym względem, ale, aby to zrobić, muszę sięgnąć pamięcią w odległą

przeszłość i opowieǳieć wam o Czarnej Wróżce.

⁷ ea a ż ei — dawniej w roǳinach królewskich i arystokratycznych istniał obyczaj

małżeństw mięǳy kuzynami.

   Pierścień i róża



Thackeray William Makepeace - Pierścień i róża.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: