Ustawa wyróżnia trzy podstawowe rodzaje dokumentacji geologicznych:
• złoża kopaliny,
• hydrogeologiczną,
• geologiczno-inżynierską.
Art. 41.
1. Dokumentację geologiczną złoża kopaliny sporządza się w celu określenia granic złoża, jego zasobów oraz geologicznych warunków występowania.
2. Dokumentacja geologiczna złoża kopaliny powinna określać:
1) rodzaj, ilość i jakość rozpoznanych kopalin, w tym także kopalin towarzyszących i współwystępujących użytecznych pierwiastków śladowych oraz substancji szkodliwych dla środowiska występujących w złożu,
2) położenie złoża, jego budowę geologiczną, formę i granice,
3) elementy środowiska otaczającego złoże,
4) (skreślony),
5) hydrogeologiczne i inne geologiczno-górnicze warunki występowania złoża,
6) (skreślony),
7) stan zagospodarowania powierzchni.
Komentowany przepis określa podstawowe wymagania składające się na treść dokumentacji złoża kopaliny (tzw. dokumentacji złożowej). Jej celem jest określenie lokalizacji złoża, jego budowy i warunków występowania. Taką dokumentację sporządza się bez względu na rodzaj kopaliny (podstawowa czy pospolita), a także bez względu na stan ich skupienia, zasobność złóż itd. 3. W przypadku gdy dokumentacja geologiczna ma stanowić podstawę do udzielenia koncesji na wydobywanie kopalin, stopień rozpoznania złoża powinien umożliwić opracowanie pfojektu zagospodarowania złoża oraz wskazanie możliwości i kierunków rekultywacji terenów poeksploatacyjnych.4. Dokumentację geologiczną sporządza się z uwzględnieniem kryteriów bilansowości zasobów złóż kopalin. Właściwy organ administracji geologicznej może zezwolić, w drodze decyzji, na zmianę kryteriów bilansowości.
•
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2001 r. w sprawie projektów zagospodarowania złoża (Dz. U. Nr 157, póz. 1866) mówi: Projekt sporządza się dla istniejącego lub projektowanego obszaru górniczego, w którym będzie prowadzona eksploatacja złoża lub wydzielonej jego części przewidzianej do zagospodarowania w okresie objętym koncesją. Powinien on przedstawiać optymalny wariant wykorzystania zasobów złoża, z uwzględnieniem geologicznych warunków jego występowania, wymagań w zakresie ochrony środowiska, bezpieczeństwa powszechnego, bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzkiego, technicznych możliwości oraz ekonomicznych uwarunkowań wydobywania kopaliny. W obecnym stanie prawnym „projekt zagospodarowania złoża" w zasadzie staje się elementem wniosku o udzielenie koncesji na wydobywanie kopalin i powinien określać zamierzenia w zakresie:
• ochrony złóż kopalin, w tym kopalin towarzyszących i użytecznych pierwiastków śladowych występujących w złożu, zwłaszcza przez ich kompleksowe i racjonalne wykorzystanie;
• technologii eksploatacji, zapewniającej ograniczenie ujemnych jej wpływów na środowisko.
W takim projekcie należy określić:
• zasoby przemysłowe będące zasobami bilansowymi, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach również zasobami pozabilansowymi złoża lub wydzielonej jego części przewidzianej do zagospodarowania, które mogą być przedmiotem eksploatacji uzasadnionej technicznie i ekonomicznie przy uwzględnieniu wymagań określonych w przepisach prawa, w tym dotyczących wymagań ochrony środowiska;
• zasoby nieprzemysłowe będące częścią zasobów bilansowych złoża nie zaliczoną do zasobów przemysłowych w obszarze przewidzianym do zagospodarowania, których eksploatacja może stać się uzasadniona w wyniku zmian technicznych, ekonomicznych lub zmian w przepisach prawa, w tym dotyczących wymagań ochrony środowiska;
• straty w zasobach będące częścią zasobów przemysłowych i nieprzemysłowych przewidzianą do pozostawienia w złożu, która na skutek zamierzonego sposobu eksploatacji nie da się wyeksploatować w przewidywalnej przyszłości, w sposób uzasadniony technicznie i ekonomicznie.
ZASOBY BILANSOWE– zasoby złoża lub jego części, którego cechy naturalne spełniają wymagania określone przez kryteria bilansowości i umożliwiają podejmowanie jego eksploatacji
ZASOBY POZABILANSOWE– zasoby złoża lub jego części, którego cechy naturalne powodują iż jego eksploatacja nie jest możliwa obecnie, ale przewiduje się, że będzie możliwa w przyszłości np. w wyniku postępu technicznego
ZASOBY PRZEMYSŁOWE– część zasobów bilansowych, która może być przedmiotem opłacalnej eksploatacji.
ZASOBY NIEPRZEMYSŁOWE– część zasobów bilansowych, których eksploatacja nie jest możliwa w warunkach określonych przez projekt zagospodarowania złoża.
Kryteria bilansowości – wartości parametrów złoża, przy których jego eksploatacja jest technicznie możliwa i złoże może być przedmiotem zainteresowania przemysłu; także ogólne warunki, jakie musi spełniać złoże, by mogło być przedmiotem zagospodarowania. (art. 41 ust. 4 pr.g.g.) nie zostały zdefiniowane ustawowo. W górnictwie rozumie się je jako „ustalone [...] dla poszczególnych kopalin lub ich grup graniczne wartości liczbowe charakterystycznych parametrów jakościowych i złożowych, decydujące o stopniu przydatności złóż do ewentualnej eksploatacji górniczej oraz o kwalifikacji wielkości ich zasobów. Szczegóły określa odpowiednie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 grudnia 2001 roku
KRYTERIA PRZEMYSŁOWOŚCI– graniczne wartości parametrów złoża, przy których jego eksploatacja jest technicznie możliwa i ekonomicznie uzasadniona w warunkach projektu zagospodarowania złoża - jest opłacalna.
KRYTERIA OPERACYJNE– graniczne wartości parametrów złoża w procesie jego eksploatacji przy których jest ona opłacalna (rentowna).
I. SUROWCE ENERGETYCZNE
A.WĘGIEL KAMIENNY- karboński, zasoby 64 mld. ton, roczne wydobycie 103 mln ton, kopalnie głębinowe.
a) Zagłębie Górnośląskie (Górnośląski Okręg Przemysłowy- GOP) - obszar Wyżyny Śląskiej (na której rozwinęła się konurbacja katowicka). Dostarcza 98% krajowej produkcji węgla.
b) Zagłębie Dolnośląskie - niecka śródsudecka - rejon Wałbrzycha. Zasoby 1,3 mld. ton
c) Zagłębie Lubelskie zasoby 17 mld ton, jedyna kopalnia w Bogdance,
B.WĘGIEL BRUNATNY- trzeciorzędowy, wydobywany metodą odkrywkową powodującą osuszanie, stepowienie terenu, wody gruntowe ”uciekają” na duże głębokości, tworzy się lej depresyjny. Zasoby 14mld. ton, roczne wydobycie ok. 60mln. ton
I.Bełchatów - woj.( łódzkie) II.Konin- Koło- Turek, (wielkopolskie) III. Bogatynia- Turoszów(dolnośląskie).
nieeksploatowane: Mosina na płd od Poznania, okolice Zgierza i Lubina, Trzcianka nad Notecią.
C.GAZ ZIEMNY- trzeciorzędowy, występuje często z ropą naftową (ale nie zawsze), zasoby 140mld m3 , roczne wydobycie 5mld m3 wystarcza na pokrycie ok. 30% potrzeb kraju.
D.ROPA NAFTOWA- trzeciorzędowa lub permska, zasoby ok. 20 mln ton, roczne wydobycie ponad 800 tys. ton pokrywa 2% zapotrzebowania.
II. SUROWCE METALICZNE I ICH WYKORZYSTANIE
A.RUDY MIEDZI- permskie, zasoby 2,5 mld ton rud miedzi (wyd. 25 mln) zawartość Cu do 2%, liczne domieszki srebra, kadmu, kobaltu i złota. Legnicko Głogowski Okręg Miedziowy (LGOM).
B.RUDY CYNKU I OŁOWIU- triasowe i jurajskie, zasoby 0,2mld ton, roczne wydobycie ok. 4,5mln ton.
C.RUDY ŻELAZA- w 1992r zaprzestano wydobycia (mała zawartość Fe).
E.HUTNICTWO NIKLU Hutnictwo niklu ( huta zamknięta na początku lat 90-tych)- Szklary koło Ząbkowic Śląskich ( niewielkie złoża).
III SUROWCE CHEMICZNE
A. ZŁOŻA SIARKI- trzeciorzędowe należą do najbogatszych na świecie (zasoby 500 mln t, wyd. 800 tys t)
B. SÓL KAMIENNA- permska: (w postaci: wysadów solnych - Wał Kujawsko-Pomorski) Inowrocław, Kłodawa, Wapno; Zatoka Pucka – z domieszką soli potasowych oraz trzeciorzędowa: w postaci pokładów Bochnia, Wieliczka, Rybnik Żory. Zasoby 80 mld ton, wydobycie 3,9 mln ton
Klasyskacja międzynarodowa (UNFC) określana jest jako trójwymiarowa gdy$, uwzględnia trzy podstawowe kryteria podziału zasobów przedstawiane w układzie trzech osi wspó -rzędnych .Obejmuj" one:- ocena gospodarcza" - stopie& zawansowania zagospodarowania zasobów- stopień geologicznego zbadania zasobówNa podstawie tych kryteriów wyró$nia si# kategorie zasobów uwzględniające zróżnicowanie odpowiednich ich ocen. Kategorie te odpowiednio zdefiniowane (tab. 4) oznaczane s" symbolami cyfrowymi (E1, E2, E3, F1, F2, F3,F4, G1, G2, G3, G4). Stwarza to możliwość bardzo szczegółowego podziału zasobów na klasy oznaczane trójcyfrowymi symbolami, w których kolejne cyfry przedstawiaj" ocene kryteriów E, F, G.
W systemie JORC definicje o fundamentalnym znaczeniu są następujące: • Resources: to część złoża, co do której istnieją realne perspektywy wydobycia uzasadnionego ekonomicznie. Dzielą się one na stwierdzone (measured), udokumentowane (indicated) oraz prawdopodobne (inferred), przy malejącym poziomie pewności geologicznej. Dla złóż węgla, które zostały zbadane, lecz dla których nie ma uzasadnionych perspektyw co do opłacalnego ekonomicznie wydobycia, na chwilę dokonywania oszacowania, lub też w dającej się przewidzieć przyszłości, wytyczne systemu JORC wprowadzają nowe określenie: węgiel zinwentaryzowany (inventory coal), chociaż pojęcie to nie jest akceptowane w systemie JORC. Węgiel zinwentaryzowany (inventory coal) można również klasyfikować jako stwierdzony (measured), udokumentowany (indicated) oraz prawdopodobnie występujący (inferred). • Reserves: ekonomicznie wydobywalna część zasobów stwierdzonych oraz udokumentowanych (measured and indicated resources), z uwzględnieniem czynników zubażających oraz modyfikujących, takich jak uwarunkowania geologiczno- -górnicze, przeróbcze, ekonomiczne, marketingowe, prawne, środowiskowe, społeczne i administracyjne. W tym przypadku ekonomiczna wydobywalność opiera się na studium techniczno-ekonomicznym, takim jak studium wykonalności. Reserves mogą być sklasyfikowane jako stwierdzone (proved), kiedy wywodzą się ze stwierdzonych zasobów (measured resources), oraz prawdopodobne (probable), kiedy wywodzą się z zasobów udokumentowanych (indicated resources), lecz w pewnych okolicznościach także ze stwierdzonych (measured). Na zasoby kategorii reserves należy posiadać koncesje.
Węgiel wykorzystywany jest gospodarczo przez kraje wysokorozwinięte, jak i te, których gospodarki w ostatnich latach wyraźnie przyśpieszają. Dotyczy to przede wszystkim Chin i Indii, gdzie węgiel jest i w najbliższych latach pozostanie podstawowym paliwem energetycznym.
Na międzynarodowym rynku energetycznym węgiel jest najbardziej dostępnym paliwem kopalnym. Jego zasoby dostępne będą dłużej niż zasoby ropy naftowej, czy gazu ziemnego. Większość ryzyka geopolitycznego zagrażającego bezpieczeństwu dostaw energetycznych, związana jest z rynkami ropy i gazu.
Kraje Unii Europejskiej zużywają coraz więcej energii. Przy braku wystarczających własnych surowców energetycznych, coraz większą ich część Unia Europejska importuje. Sytuacja ta powoduje bardzo poważne uzależnienie od zewnętrznych dostawców. W chwili obecnej import surowców pokrywa około 50% Unijnych potrzeb energetycznych. Wielkość ta po 20-30 latach ma wzrosnąć do ponad 70%.
O przyszłej pozycji węgla w energetyce Unii Europejskiej zadecydują:-bezpieczeństwo dostaw surowców energetycznych,-efektywność ekonomiczna węgla oraz wpływ wykorzystania węgla na środowisko naturalne.
Wejście Polski ze swoimi zasobami węgla w struktury Unii Europejskiej zmieniło w znaczący sposób perspektywę postrzegania dostępności do pierwotnych źródeł energii. Gospodarki wszystkich państw członkowskich oczekują taniej i wysokiej jakości energii.
Zmiany w odniesieniu do górnictwa węgla kamiennego muszą prowadzić do:
· podnoszenia konkurencyjności w wymiarze światowym a zatem wysokiej efektywności oraz ciągłego dążenia do obniżania kosztów produkcji,
· uzyskania wysokich standardów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.Uciążliwością gospodarczego wykorzystania węgla jest emisja dwutlenku węgla towarzysząca procesowi jego spalania. Ochrona klimatu wiąże się przede wszystkim z ograniczeniem emisji C02. Konieczne jest wprowadzenie technologii ekologicznych spalania węgla zapewniających znaczne ograniczenie emisji CO2.
Węgiel kamienny w produkcji energii w Polsce
W zabezpieczeniu energetycznym Polski węgiel kamienny miał i nadal ma podstawowe znaczenie. W porównaniu do innych źródeł energii paliwo węglowe w Polsce ma zasadniczy udział w jej produkcji. Blisko 95% produkowanej w kraju energii wytwarza się z węgla, około 55% energii elektrycznej wytwarzane jest z węgla kamiennego. Dla gospodarki kraju i jej energetycznego zabezpieczenia węgiel kamienny spełnia podstawowe znaczenie. W systemie energetycznym Polski dla węgla kamiennego i brunatnego nie ma alternatywy. Paliwo węglowe jest gwarancją polskiego bezpieczeństwa energetycznego.
Wêgiel brunatny w Polsce odgrywa znacz¹c¹ rolê w energetyce, która zasadniczo oparta
jest na wêglu. W granicach 35–37% krajowej energii elektrycznej wytwarzane jest z wêgla
brunatnego. Wêgiel równie¿ jest podstawowym paliwem w produkcji energii cieplnej.
Obecnie w Polsce z³o¿a wêgla brunatnego eksploatowane s¹ wy³¹cznie metod¹ odkrywkow¹. Metoda ta nie cieszy siê dobr¹ opini¹ w spo³eczeñstwie, pomimo ¿e jej skutki
œrodowiskowe s¹ zminimalizowane i jest ona sprawdzona, najbardziej zaawansowana technologicznie i efektywna ekonomicznie wœród stosowanych metod w krajach UE
autob1