1) POJĘCIE PRAWA.
Prawo to ogół norm ustanowionych lub uznanych przez państwo w celu zorganizowania ram strukturalnych swobody działania podmiotów społecznych, zapewnienia im możliwości uczestnictwa w procesach decyzyjnych w państwie oraz zagwarantowania pewności i bezpieczeństwa stosunków współpracy i konkurencji społecznej. Prawo to narzędzie służące do realizacji celów zewnętrznych w stosunku do prawa. Prawo to samoistna wartość moralna lub kulturowa albo wyraz wartości.
2) POJĘCIE TERMINU „PRZEPIS PRAWNY”.
To samodzielna jednostka redakcyjna tekstu prawnego, będąca zdaniem w sensie gramatycznym, wyrażająca normę prawną albo jakiś element tej normy, zwykle wyróżniona graficznie i opatrzona nazwą indywidualizującą, tj. paragraf, ustęp, litera, punkt.
3)RODZAJE PRZEPISÓW PRAWNYCH.
1) przepisy nakazujące - ze zbiorów wszystkich sposobów zachowań możliwych w danych okolicznościach wskazują na jedno, postanawiając, że tak i tylko tak należy się zachować.
2) przepisy zakazujące - ze zbiorów wszystkich możliwych sposobów zachowań w danych okolicznościach wskazują jedno, postanawiając, że tak postępować nie wolno.
3) przepisy dozwalające – przewidują możliwość wyboru określonego sposobu zachowania, przy czym zachowanie to nie jest nakazane ani zakazane, nie jest więc obowiązkowe.
1) przepisy bezpośrednio wyznaczające zachowanie adresata – określają jakie zachowanie jest obowiązkowe (nakazane lub zakazane), wskazują jak adresat ma się zachować w sposób umożliwiający rozstrzygnięcie zgodności albo niezgodności zachowania z danym przepisem. Można je podzielić na:
a) wyznaczające bezpośrednio działania
b) wyznaczające bezpośrednio zaniechania
c) wyznaczające bezpośrednio jednocześnie działania i zaniechania.
2) przepisy pośrednio wyznaczające zachowanie adresata – zalicza się tu liczną grupę przepisów o charakterze organizacyjnym. Dzielą się na:
a) przepisy konstrukcyjne – zawierają reguły konstrukcji systemu prawnego lub instytucji prawnych. Wyznaczają pewne normatywne stany rzeczy.
b) przepisy dotyczące innych przepisów - dzielą się na trzy grupy :
przepisy ustalające znaczenia wyrażeń użytych w innych przepisach–mają postać definicji:
a)legalnych - ich celem jest doprecyzowanie treści i zakresu określonych terminów użytych w tekście prawnym
b) klasycznych - tzn. termin A oznacza B albo termin A znaczy tyle co wyrażenie D
c) zakresowych-wyliczające elementy składowe zakresu nazwy.
przepisy dotyczące obowiązywania innych przepisów- to:
a) przepisy derogacyjne (uchylające)- mogą mieć charakter derogacji wyraźnych albo dorozumianych. Przepisy derogacyjne wyraźne uchylają obowiązywanie konkretnie i wyczerpująco powołanych w nich przepisów prawnych bądź całych aktów normatywnych. Przepisy derogacyjne dorozumiane uchylają przepisy en bloc, bez konkretnego ich wymieniania
b) przepisy kolizyjne –rozstrzygają o obowiązywaniu jednego z dwóch przepisów albo jednej z dwóch grup przepisów, w sytuacji gdy ten sam typ zachowań jest różnie przez nie regulowany.
c) niektóre przepisy przejściowe – szczegółowo regulują zakres stosowania nowych przepisów w sprawach dotyczących stosunków ukształtowanych w czasie obowiązywania dotychczasowego prawa.
d) przepisy dostosowujące– określają sposób dostosowania się adresatów do nowych regulacji (chodzi tu zarówno o sposób powołania nowych organów, jak i sposób przekształcenia istniejących podmiotów).
e) inne przepisy wprowadzające
przepisy odsyłające do innych przepisów (omówione poniżej)
1) przepisy konkretne (samodzielne)- wprost wskazują powinne zachowanie się. Są przepisami zrębowymi.
2) przepisy odsyłające – nie wskazują wprost sposobu postępowania lecz odsyłają po informacje na ten temat do innych już obowiązujących przepisów samodzielnych. Odesłanie może być kierowane do jednego przepisu, do całej grupy przepisów, do innego działu prawa. Celem jest uczynienie tekstu zwięźlejszym, uniknięcie powtórzeń, zapewnienie spójności określonych instytucji prawnych.
3) przepisy blankietowe - nie regulują wprost sposobu postępowania, lecz określają sankcje prawne dla innych ogólnie określonych przepisów prawa. Niekiedy z góry wyznaczają sankcje za zachowania, które dopiero mają zostać unormowane.
4)NORMY POSTĘPOWANIA I INNE TYPY WYPOWIEDZI.
Norma postępowania – wypowiedź bezpośrednio formułująca odniesiony do określonych podmiotów nakaz albo zakaz oznaczonego zachowania w określonych okolicznościach. Jest wypowiedzią dyrektywialną, tzn. wyraża preferencje w stosunku do określonego sposobu (wzorca) zachowania się. Normy nie są zdaniami w sensie logicznym, nie można im bowiem przypisać kryterium prawdy lub fałszu, bo nie opisują obiektywnej rzeczywistości. O normach orzekamy, że są obowiązujące albo, że nie obowiązują. Normy nie tylko aprobują bądź dezaprobują pewne postępowania, ale i pełnią funkcję preferującą-oddziaływującą.
Inne typy wypowiedzi:
zdanie – w sensie logicznym jest to wypowiedź, która na gruncie reguł danego języka jednoznacznie stwierdza, że tak a tak jest albo, że tak a tak nie jest. Można o nim powiedzieć, że jest prawdziwe albo fałszywe, a jego wartość logiczna jest obiektywna.
ocena – to wypowiedź zawierająca aprobatę albo dezaprobatę określonego stanu rzeczy (przeszłego, teraźniejszego lub przyszłego). Ocen można dokonywać z wielu punktów widzenia.
operatyw – to wypowiedź wyrażająca życzenie, aby określony stan rzeczy w przyszłości powstał, trwał czy też zniknął. Można ją uznać za wzmocnioną postać oceny.
dyrektywy – to różne typy werbalnych aktów wpływania na zachowanie się ludzi. Oprócz norm można tu wymienić zalecenia, wskazówki, rady, sugestie, zachęty. Wskazują adresatowi pewien sposób zachowania, preferując go przed innymi możliwymi w danej sytuacji.
5) POJĘCIE NORMY PRAWNEJ.
Norma prawna – to reguła skonstruowana wg jakiegoś wzoru z przepisów prawnych, inaczej mówiąc jest to wypowiedź zawierająca dyrektywę postępowania o charakterze abstrakcyjnym i generalnym. Skonstruowana jest z przepisów prawnych, wg określonych zasad, zgodnie z założoną koncepcją jej budowy. W tym ujęciu norma prawna jest znaczącym zwrotem językowym, zawierającym żądanie, aby w określonych okolicznościach ci do których jest ona adresowana zachowali się w wyznaczony w niej sposób.
6) NORMA PRAWNA A PRZEPIS PRAWNY.
terminy przepis prawny i norma prawna używane są i traktowane jako równoznaczne.
pojęcie przepis prawny wystarczy do rozwiązywania wszystkich problemów prawnych, w związku z tym nie ma potrzeby używania terminu norma prawna.
termin przepis to jakiś napis a norma to znaczenie tego napisu.
ze względu na różnicę stanowisk co do rozumienia terminów przepis prawny i norma prawna należy używać jeszcze jednego terminu zakresowo najszerszego – reguła prawna.
przepis prawny to jednostka redakcyjna tekstu prawnego, a norma prawna to reguła skonstruowana według jakiegoś wzoru z przepisów prawnych.
7) NORMY PRAWNE I NORMY POZAPRAWNE.
Norma prawna – pkt. 5
Normy pozaprawne:
normy moralne – to takie normy, które dają się uzasadnić aksjologicznie z punktu widzenia oceny moralnej nakazywanego czynu lub jego skutków. Normy moralne mają charakter bardziej ogólny niż normy prawne, nie są też tak dokładnie precyzowane i kodyfikowane. Obszar regulacji życia ludzkiego przez moralność jest znacznie szersza niż przez prawo.
normy obyczajowe – to normy postępowania ukształtowane w świadomości ludzi w wyniku społecznego nawyku. Obyczaje wiążą się z uznaniem, że dana forma zachowania ludzi jest powszechnie przyjęta i „uświęcona” tradycją. Normy obyczajowe nie są tak uporządkowane i usystematyzowane jak normy prawne. Moralność i obyczaje leżą często u podstaw prawotwórstwa i dają motywy dla tworzenia prawa, a następnie leżą u podstaw interpretacji celowościowej aktów prawnych.
8) OBOWIĄZEK, UPRAWNIENIE, KOMPETENCJA.
Obowiązek – to wyrażony w normie prawnej skierowany do adresata nakaz albo zakaz określonego postępowania. Wyznaczony jest przez prawo przedmiotowe i oznacza brak swobody wyboru zachowania przez adresata normy. Może mieć charakter pozytywny (obowiązek działania) albo negatywny (obowiązek zaniechania), na ogół związany jest z normatywną zapowiedzią dolegliwości w wypadku niewykonania.
Uprawnienie – obejmuje sferę zachowań nienakazanych i niezakazanych, w której podmiot może dokonywać różnych wyborów, przy czym zachowaniom tym odpowiada sfera zachowań prawie zakazanych bądź nakazanych innych podmiotów. Adresat może zachowywać się zgodnie z dyspozycją normy (zrealizować uprawnienie) albo zaniechać realizacji tego postępowania. Wyznaczane są przez prawo przedmiotowe.
Kompetencja – jej istotą jest upoważnienie przyznane pewnemu podmiotowi do dokonania określonej doniosłej prawnie czynności konwencjonalnej, przy czym dokonanie takiego uprawnienia powoduje powstanie po stronie innego podmiotu obowiązek określonego zachowania się.
9)INSTYTUCJE PRAWNE.
Instytucja prawna – to zespół norm prawnych wyodrębniony w jedną funkcjonalną całość ze względu na wyczerpujący sposób regulacji stosunków społecznych określonego typu, np. instytucja małżeństwa, pożyczki, rozwodu, listu gończego, weksla, wyborów parlamentarnych.
10 )ŹRÓDŁA PRAWA, PRECEDENSY, DOKTRYNA PRAWNICZA, ZWYCZAJE I OBYCZAJE.
Źródła prawa – pojęcie wieloznaczne odnoszące się do tworzenia i stosowania prawa. Należy do podstawowych pojęć nauk prawnych a występuje zarówno w języku prawnym jak prawniczym.
Zgodnie z artykułami 87, 91, 190 i 234 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:
* Konstytucja,
* ratyfikowane umowy międzynarodowe,
* prawo stanowione przez organizację międzynarodową w trybie art. 91 ust. 3 [1]
* ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy, [2]
* rozporządzenia,
* akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).
Precedens (z łac. praecedens – poprzedzający) to zasada lub reguła prawna stworzona przez sąd obowiązująca we wszystkich sprawach podobnych rozstrzyganych w przyszłości.
Analiza definicji:
* możliwość wpływania na przyszłe decyzje sądowe
* przymiot ustanowienia przez sąd
* oddziaływanie na przyszłość – z tym jednak, że posiada moc retroaktywną w stosunku do sprawy precedensowej .
* dotyczy spraw podpadających pod zakres ratio decidendi (reguły precedensu) lub w zależności od obranego modelu spraw znajdujących się z innych przyczyn w zasięgu jego oddziaływania.
Doktryna Prawnicza- nauka prawa.
Obyczaj – forma zachowania powszechnie przyjęta w danej zbiorowości społecznej i poparta uznawaną w niej tradycją.
Obyczaj jest elementem kontroli społecznej, stąd jego naruszenie powoduje zazwyczaj negatywną reakcję ze strony grupy. Obyczaje są przekazywane z pokolenia na pokolenie i ulegają zmianom bardzo powoli. Ogół obyczajów w danej zbiorowości tworzy jej obyczajowość.
Zwyczaj – termin ten w mowie potocznej używany jest często zamiennie ze słowem obyczaj, jednak w niektórych naukach (np. w socjologii) terminom tym nadaje się różne znaczenie.
11) POJĘCIE AKTU NORMATYWNEGO.
Akt normatywny – tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.
12) POWIĄZANIA AKTÓW NORMATYWNYCH.
Powiązania kompetencyjne aktów prawotwórczych wiążą się z hierarchiczną budową aparatu państwowego. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest zróżnicowanie mocy prawnej aktów wydawanych przez różne organy państwa. W doktrynie i w praktyce prawniczej w zasadzie powszechnie przyjmuje się, że:
- akt prawotwórczy o niższej mocy prawnej nie powinien być niezgodny z aktem prawotwórczym o wyższej mocy;
- akt prawotwórczy o wyższej mocy prawnej może uchylić akt prawotwórczy o niższej mocy prawnej;
- akt prawotwórczy o wyższej mocy prawnej przesądza w pewnym stopniu o treści aktu prawotwórczego o niższej mocy prawnej;
- istnieje obowiązek wydania aktów o niższej mocy prawnej, jeżeli są one niezbędne dla realizacji postanowień aktów o wyższej mocy prawnej.
Powiązania merytoryczne aktów prawotwórczych oznaczają związki między treścią regulowanych stosunków społ. w poszczególnych aktach normatywnych. System wartości, który stanowi podstawę decyzji prawodawcy powinien być uporządkowany, uzgodnione być powinny zasady preferowania jednych wartości przed drugimi.
13) TYPY AKTÓW NORMATYWNYCH.
Akty prawotwórcze można podzielić na:
1) akty normatywne prawa wewnętrznego – wśród nich wyróżniamy:
akty normatywne powszechnie wiążące – to akty, które zawierają normy o nieograniczonej podmiotowo mocy wiążącej w danym państwie. Mogą regulować postępowanie każdej kategorii adresatów. Są aktami o nieograniczonym zasięgu materii, którą mogą regulować.
akty normatywne wewnętrznie wiążące - to akty, które zawierają normy o podmiotowo ograniczonej mocy wiążącej skierowane do adresatów usytuowanych wewnątrz aparatu państwowego albo samorządowego. Pod względem materii regulacji muszą być zgodne z aktami powszechnie wiążącymi.
akty normatywne samorządu terytorialnego – to akty organów wspólnot lokalnych powołanych do samodzielnego wykonywania zadań publicznych.
2) akty normatywne prawa międzynarodowego publicznego
14) BUDOWA AKTU NORMATYWNEGO.
część tytułowa (nagłówek) – w której wymienia się nazwę rodzaju aktu, datę jego ustanowienia, a następnie ogólne merytoryczne określenie normowanej w akcie materii.
podstawa prawna – to przepis, w którym upoważniono dany organ do ustanowienia określonego aktu. Od podstawy prawnej rozpoczyna się tekst aktu wykonawczego. Wyróżnia się:
a) upoważnienia fakultatywne – tj. zezwolenia na dokonanie aktu prawotwórstwa wykonawczego; b) upoważnienia obligatoryjne – przybierają postać nakazu stanowienia prawa o charakterze wykonawczym.
preambuła – umieszczana, gdy zachodzi potrzeba wyraźnego wskazania celów wydania aktu
część zasadnicza – składa się z przepisów usystematyzowanych tradycyjnie w ustawach w artykuły (dzielona na ustępy, a grupowane w rozdziały > działy > tytuły > księgi > części) , zaś w aktach wykonawczych w paragrafy (dzielone na ustępy > punkty i litery). Przepisy umieszcza się w następującej kolejności:
1) ogólne – wyodrębnia się je, gdy zachodzi potrzeba zamieszczenia w nich elementów wspólnych dla wielu przepisów merytorycznych.
2) szczegółowe – zawierają konkretne regulacje stosunków społecznych.
3) przejściowe - szczegółowo regulują zakres stosowania nowych przepisów w sprawach dotyczących stosunków ukształtowanych w czasie obowiązywania dotychczasowego prawa.
4) dostosowujące - określają sposób dostosowania się adresatów do nowych regulacji (chodzi tu zarówno o sposób powołania nowych organów, jak i sposób przekształcenia istniejących podmiotów).
5) końcowe – składają się z:
a) przepisów derogacyjnych
b) przepisów o wejściu w życie aktu
c) przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej wydanego aktu.
podpis – prawo określa, kto powinien złożyć podpis pod aktem normatywnym.
15) NOWELIZACJA, TEKST JEDNOLITY, KODEKS, INKORPORACJA.
Nowelizacja – częściowa zmiana obowiązującego aktu normatywnego przez inny akt normatywny tej samej (albo wyższej) mocy prawnej, później wydany. W praktyce stosuje się dwie formy nowelizacji:
a) wąską – polega na zmianie przepisów ustaw wyraźnym przepisem ustawy zasadniczo poświęconej innej materii, późniejszej niż ustawa zawierająca przepis zmieniany.
b) szeroką - polega na zmianie przepisów ustawy odrębną ustawą nowelizującą.
Tekst jednolity – ogłasza się wówczas, gdy liczne zmiany w ustawie lub wielokrotne nowelizacje stwarzają istotną trudność w praktycznym posługiwaniu się wieloma elementami składającymi się na treść aktu. Tekst jednolity nie jest nowym aktem prawotwórczym.
Kodeks – to akt normatywny (ustawa), którego celem jest całościowe, względnie wyczerpujące i niesprzeczne oraz syntetyczne uregulowanie wybranej sfery życia społecznego, zastępujące dotychczasowe rozproszone akty normatywne. Współczesne kodeksy nie obejmują swoim zasięgiem całych gałęzi prawa.
Inkorporacje – to usystematyzowany i opublikowany zbiór wydanych już uprzednio przepisów prawa (aktów normatywnych) bez zmiany ich treści. Za dopuszczalne uznaje się jedynie niewielkie udoskonalenie formalne.
16) POJĘCIE OBOWIĄZYWANIA PRAWA.
Obowiązywanie prawa oznacza, że adresaci norm w nich wyrażonych powinni zachować się w okolicznościach wskazanych w hipotezach zgodnie z dyspozycjami. Ogólnie mówiąc norma prawna jest obowiązująca, jeżeli:
została ustanowiona w odpowiedniej formie i trybie przez podmiot kompetentny do prawotwórstwa.
nie została formalnie uchylona (derogowana).
nie jest sprzeczna z żadną inną prawnie obowiązującą normą lub jeżeli jest sprzeczna, to nie straciła mocy obowiązującej na podstawie przyjętych reguł walidacyjnych.
została urzędowo ogłoszona.
ponadto obowiązującymi normami są uznane – wg przyjętych reguł walidacyjnych – konsekwencje norm wyrażonych expressis verbis w przepisach aktów prawotwórczych.
17) OBOWIĄZYWANIE PRAWA W CZASIE.
Gdy akt prawotwórczy sam nie określa daty początkowej swego obowiązywania przyjmuje się jedno z dwóch rozwiązań:
akt wchodzi w życie z dniem jego ogłoszenia albo z dniem ustanowienia (jeżeli moc obowiązująca aktu nie jest uwarunkowana jego ogłoszeniem.
akt wchodzi w życie w terminie późniejszym niż dzień jego ogłoszenia (czy ustanowienia), a więc z vacatio legis.
Jeżeli akt „wchodzi w życie” to oznacza, że od wskazanego dnia adresaci mają obowiązek go realizować, a zwłaszcza stosować. Ogłoszenie aktu prawotwórczego to urzędowe podanie aktu do wiadomości powszechnej, które współcześnie dokonywane jest głównie przez dzienniki publikacyjne.
Akt prawotwórczy przestaje obowiązywać z dniem:
uchylenia go przez przepisy derogacyjne nowego aktu.
wskazanym w samym akcie, o ile został on wydany na określony czas.
Jeżeli brak jest przepisów derogacyjnych, a akt sam nie wskazuje daty utraty mocy obowiązującej, to przestaje obowiązywać z momentem wejścia w życie nowego aktu prawotwórczego odmiennie regulującego ten sam przedmiot (to rozwiązanie nie jest jednak poprawne).
18) OBOWIĄZYWANIE PRAWA CO DO TERYTORIUM.
Każdy akt normatywny obowiązuje na określonym terytorium. Zasadą w państwach unitarnych jest, że akty wydawane przez organy centralne obowiązują na terytorium całego państwa, zaś akty normatywne terenowych organów państwa na obszarze, na którym organy te sprawują władzę.
Terytorium państwa to określony obszar podlegający zwierzchnictwu państwa, bądź też jako przedmiot władzy państwowej jak i przestrzeń, w granicach której państwo wykonuje władzę w sposób wyłączny i pełny co do osób, rzeczy i zdarzeń. W skład terytorium wchodzi wydzielona granicami państwa przestrzeń lądowa, morska i powietrzna.
Zwierzchnictwo terytorialne państwa polega na wyłącznym wykonywaniu przez nie władzy w stosunku do wszystkich składników jego terytorium (naturalnych i sztucznych) oraz w stosunku do wszystkich osób fizycznych i niefizycznych znajdujących się na terytorium państwa.
Zasada terytorialności stanowi bezpośredni wyraz suwerenności państwa.
19) OBOWIĄZYWANIE PRAWA CO DO OSÓB.
Normy każdego państwa stanowią, kogo prawo danego państwa obowiązuje. Na ogół zasadą jest, że prawo obowiązuje wszystkie osoby, które znajdują się na jego terytorium. Status prawny ludności przebywającej na terenie określonego państwa nie jest jednak jednolity, gdyż wyróżnia się:
obywateli państwa
inne osoby przebywające na terytorium państwa
a) cudzoziemcy i apatrydzi (nie posiadają żadnego obywatelstwa) stale zamieszkujący na terytorium państwa
b) cudzoziemcy i apatrydzi czasowo przebywający na obcym terytorium państwowym
c) cudzoziemcy posiadający specjalny status prawny
Obywatelstwo to trwały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z państwem. Można je nabyć wskutek urodzenia (w wyniku „prawa krwi” lub „prawa ziemi”) oraz w sposób pochodny (tj. przez naturalizację, zamążpójście, repatriację). Prawo krwi – dziecko bez względu na miejsce, w którym przyszło na świat, nabywa obywatelstwo swoich rodziców.
Prawo ziemi - dziecko bez względu na obywatelstwo rodziców, nabywa obywatelstwo tego państwa, na terytorium którego przyszło na świat.
20 ) POJĘCIE SYSTEMU PRAWNEGO.
System prawa jest to określony i odpowiednio uporządkowany zbiór:
norm nakazujących i zakazujących jakiegoś zachowania wprost (norm merytorycznych, które ustanowiono czyniąc użytek z kompetencji normodawczej, lecz one same nie udzielają już kompetencji do stanowienia norm).
oraz norm udzielających podmiotom kompetencji normodawczej do wyznaczania konkretnych zachowań podmiotom podległym systemowi i nakazujących dawać posłuch normom w rezultacie stanowionym (norm kompetencyjnych).
Reasumując można stwierdzić, że normy prawne nie występują w izolacji, lecz są częściami większej całości – tworząc w określonym państwie i czasie konkretny system prawa.
21) GAŁĘZIE PRAWA, PODZIAŁY PRAWA.
Gałąź prawa to kompleks norm regulujących pewną grupę stosunków społecznych. W polskim prawie wyróżnia się na ogół następujące gałęzie prawa wewnętrznego:
prawo konstytucyjne – obejmuje całokształt norm dotyczących ustroju państwowego, w tym: podmiot władzy najwyższej w państwie, stosunki własnościowe, formy sprawowania władzy państwowej, status prawny jednostki, organizację i tryb działania aparatu państwowego.
prawo administracyjne – reguluje realizację procesów administrowania w państwie: system instytucji, które te procesy realizują, a przede wszystkim władcze elementy realizacji tych procesów.
prawo cywilne – normuje na zasadzie równorzędności podmiotów prawa społecznie doniosłe stosunki majątkowe i związane z nimi stosunki niemajątkowe (prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe, przepisy o księgach wieczystych i hipotece, prawo własności intelektualnej). Tu mieści się także prawo handlowe, czyli inaczej mówiąc cywilne prawo gospodarcze albo prawo gospodarcze prywatne.
prawo rodzinne i opiekuńcze – niektórzy uznają ten dział za odrębną gałąź prawa, inni za część prawa cywilnego.
prawo karne – reguluje stosowanie środków przymusowej reakcji państwa (sankcji) na antyspołeczne zachowania zabronione przez prawo pod groźbą tych środków.
prawo finansowe– reguluje funkcjonowanie finansów publicznych, których istotą jest gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych dokonywane przez państwo lub inny związek publicznoprawny.
prawo pracy – normuje stosunki pracy dobrowolnie podporządkowanej, inaczej mówiąc, stosunki społeczne związane z pracą podejmowaną w celach zarobkowych oraz świadczoną dobrowolnie na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy. Wyodrębnia się tu prawo ubezpieczeń społecznych.
prawo morskie – reguluje stosunki powstające w związku z różnymi formami korzystania z wód, dna, podziemia i brzegów morskich.
prawo rolne – normuje własność i użytkowanie ziemi.
prawo ochrony środowiska – to zespół norm zabezpieczających w imię interesu publicznego obiekt przyrodniczy lub poszczególne rodzaje roślin, zwierząt przed niszczeniem, uszkodzeniem bądź szkodliwym przekształceniem ze strony człowieka oraz ułatwiających tworzenie nowych wartości przyrodniczych.
prawo postępowania karnego – normuje tryb rozstrzygania spraw karnych.
prawo postępowania cywilnego – reguluje tryb rozstrzygania cywilnych spraw procesowych i nieprocesowych objętych prawem cywilnym, rodzinnym i opiekuńczym oraz pracy.
prawo międzynarodowe prywatne – reguluje stosunki z zakresu prawa cywilnego, prawa handlowego, w których występują elementy obce (np. stroną jest cudzoziemiec). Wskazuje którego państwa prawo się wówczas stosuje.
Gałęzie prawa tradycyjnie grupowane są w dychotomiach:
1) prawa publicznego i prawa prywatnego.
Prawo publiczne – dotyczy sfery działania aparatu władzy publicznej (państwowej i samorządowej). Prawo prywatne – normuje sferę autonomicznej aktywności społeczeństwa.
2) prawa materialnego i prawa postępowania.
Prawo materialne – grupuje gałęzie prawa regulujące bezpośrednio odpowiednie stosunki społeczne (np. prawo cywilne).
Prawo postępowania (formalne) – obejmuje te gałęzie prawa, które regulują odpowiednie stosunki pośrednio poprzez określenie organów, trybu, zasad i instytucjonalnych gwarancji realizacji norm prawa materialnego. Dzieli się na prawo procesowe i prawo ustrojowe.
22) ZASADY PRAWA I ICH RODZAJE.
Zasady prawa służą wsparciu systemu prawa o uporządkowany system wartości.
W znaczeniu opisowym to pewien wzorzec ukształtowania określonej instytucji prawnej, który odtwarzamy z opisu tekstów prawnych. Zasady w tym znaczeniu nie mają charakteru obowiązujących norm postępowania.
W znaczeniu dyrektywalnym są to zasady prawa w ścisłym słowa znaczeniu (dyrektywy wiążące prawnie i oparte na tekście prawnym). Mają tak oddziaływać na adresatów norm, by podmioty te postępowały w wyznaczony sposób.
Wśród wszystkich norm prawnych prawnicy wyróżniają na ogół normy-zasady poszczególnych gałęzi prawa i całego systemu prawa. Zasady systemu (gałęzi) prawa wyróżniane są za pomocą zabiegów o charakterze ocennym. Wskazanie na normy-zasady ma znaczenie dla prawotwórstwa, interpretacji i stosowania prawa. Wpływa bowiem na aksjologiczne uporządkowanie prawa. Dość często za podstawowe kryterium uznaje się pozycję norm w hierarchii systemu prawa. Stąd za normy-zasady uznaje się reguły wynikające z odpowiednich przepisów konstytucji. Inne wskazywanie kryterium, to pozycja normy wobec innych norm. Chodzi o sytuację, w której jako normę zasadniczą traktuje się tę, która stanowi rację dla całej grupy norm. Po trzecie, normy-zasady wyróżnia się ze względu na pełnione przez nie szczególne role w strukturze określonych instytucji prawnych.
...
michal19860