ZBUNTOWANA ORKIESTRA
W pewnym mieście przy ulicy Stu Smyczkow stał wielki budynek. W tym budynku była wielka
sala. W tej wielkiej sali odbywały się wielkie koncerty. A po koncertach odpoczywały w niej
zmęczone instrumenty.
Było ich wiele. Duże i małe. Drewniane i blaszane. Głośne i ciche. Znane i mniej znane.
A największy wśrod nich był kontrabas. I pewnie dlatego najbardziej zarozumiały. Pysznił
się, zadzierał nosa i ciągle się czymś chwalił. Jakby tylko on jeden występował na scenie.
Często po koncertach gładził się smyczkiem po brzuchu, spoglądał z gory na kolegow
i pytał głębokim basem:
– No coż, przyjaciele... Chyba dobrze dziś wypadłem? Słyszeliście te oklaski?
– Byłeś wspaniały! – wykrzykiwały te instrumenty, ktore chciały mu się przypodobać. –
Dawno nie słyszałyśmy takiej gry. Zasłużyłeś sobie na jeszcze większe brawa.
Ale były i takie, ktore drwiły z przechwałek kontrabasu. Należał do nich fl et. Po ktorymś
koncercie zrobił smutną minę i zawodził płaczliwym głosem:
– Och, ja biedny! Och, ja nieszczęśliwy! Dlaczego nie stworzono mnie kontrabasem? Czuję,
że wkrotce rzucą mnie gdzieś do kąta i wydadzą na pastwę pająkow i myszy. Och!...
– Ależ, kolego fl ecie, skąd te czarne myśli? – zainteresował się łaskawie kontrabas.
42
– Jak to? Nie słyszałeś? – zdziwił się fl et.
– Co miałem słyszeć? – spytał coraz bardziej zaciekawiony kontrabas.
– No, tych okrzykow na sali.
– Jakich okrzykow? – kontrabas wprost pękał z ciekawości.
– Ojej! – zniecierpliwił się fl et. – Przecież po twoim występie ktoś krzyczał na cały głos:
„Najwyższy już czas, by na scenie grał tylko kontrabas!”. Naprawdę nie słyszałeś?
– Słowo daję, że nie! – walnął się w piersi kontrabas. – Ale dobrze, że mi o tym powiedziałeś.
Musiał to być ktoś bardzo muzykalny, choć trochę przesadził. Możemy przecież dalej grać
razem. Mnie to nie przeszkadza.
– Och, czuję, że mnie i moich przyjacioł usuną ze sceny! – zawodził coraz płaczliwiej fl et.
– Och, my nieszczęśnicy!...
A robił to tak dobrze, że klarnet nie wytrzymał i zachichotał cicho. Ale kontrabas nie zwrocił
na ten chichot uwagi. Był w zbyt dobrym nastroju. Ten dobry nastroj mącił jednak pewien
drobiazg. Tym drobiazgiem była pałeczka dyrygenta. Kontrabas nie mogł znieść, że musi
jej słuchać. Że musi grać tak, jak ona sobie tego życzy.
– Taki badyl, taki mizerny patyk będzie mnie pouczał, jak mam grać! – pieklił się coraz
częściej, podskakując na swej jednej nodze. – Pałeczka! Batuta! Jak ja o niej myślę, to
czuję, że rozstroju dostaję.
– Ależ ona jest bardzo taktowna – broniła jej wiolonczela, ktora miała wyjątkowo czułe
serce.
– Taktowna! – buczał kontrabas. – Jak ona jest taktowna, to ja jestem kanarek. Nikt taktowny
nie wymądrza się tak jak ona. Na probach ciągle źle. Raz za głośno, raz za cicho. Raz za
szybko, raz za wolno. Sto razy trzeba to samo powtarzać. Kto to wytrzyma?
Mowił to z takim przekonaniem, że coraz więcej instrumentow przyznawało mu słuszność.
– Ma rację! – potakiwano. – Ona nam tylko przeszkadza! Ogranicza naszą swobodę! Nie
pozwala się w pełni wypowiedzieć!
Wreszcie po ktorejś probie kontrabas postawił sprawę jasno.
– Mam tego dość! – wybuchnął. – Dziś osiem razy mnie poprawiła. Mnie, kontrabas!
Przebrała się miarka! Od tej chwili przestaję tego bezczelnego badyla słuchać i wzywam
was, byście postąpili tak samo!
Wśrod instrumentow zakotłowało się. Wszystkie zaczęły mowić naraz, ale kontrabas zaprowadził
porządek.
– Cisza! – huknął. – Wypowiadać się po kolei!
Uspokoiło się od razu i głos zabrał bęben.
– Całkowicie szanownego kolegę popieram – uśmiechnął się przymilnie do kontrabasu. –
Mnie też ten chudy patyk dziś kilka razy pouczał. A przecież jestem nie byle kim. Musicie
przyznać, że moj głos wyraźnie się na tej sali wybija.
Instrumenty poruszyły się gniewnie.
– A moj to niby nic nie znaczy?! – wykrzyknął puzon i wyciągnął się dumnie.
– A nasze?! – pisnęły skrzypce.
– Koledzy, nie bądźcie fujarami! – zabrzmiała tuba. – Przestańcie się kłocić.
– Fujarami?! – odezwał się fl et. – Proszę się liczyć ze słowami i nie obrażać moich krewnych!
– Przepraszam, jeśli kogoś uraziłam – zmieszała się tuba. – Chciałam powiedzieć: nie
bądźcie cymbałami!
– Dziękujemy za łaskawe wyrożnienie – brzęknęły zapomniane przez wszystkich cymbały
i obrociły się bokiem do tuby.
43
– Ojej! Skręcam się ze śmiechu, gdy was słucham – roześmiała się srebrzyście trąbka. –
Albo rozmawiamy poważnie, albo śpię.
– Brawo! – przyklasnęły talerze. – Nareszcie rozsądne słowa.
Uciszyło się i głos zabrała wiolonczela. Mowiła cichym, miękkim głosem:
– Sprawię pewnie koledze kontrabasowi zawod, ale ja stoję po stronie pałeczki. Przecież
ona nie uczyniła nic złego. Robi to, co do niej należy. Kieruje nami mądrze i łagodnie. Jeśli
nas poprawia, to dla naszego dobra. Chce, żebyśmy na koncercie jak najlepiej wypadli.
Nie wiem, czy dalibyśmy sobie bez niej radę. Ja w każdym razie będę jej słuchać.
Słowom tym towarzyszył pogardliwy uśmieszek kontrabasu. A gdy wiolonczela skończyła,
rzekł:
– Proszę bardzo. Każdy postąpi tak, jak będzie uważał. Chciałbym jednak wiedzieć, na kogo
mogę liczyć. Dlatego pytam: kto jest gotow wypowiedzieć posłuszeństwo batucie?
Znowu wybuchła wrzawa. Naradzano się, przekonywano, przekrzykiwano...
A potem zaczęły padać odpowiedzi:
– Ja! – zadudnił bęben. – Ja jestem gotow!
– Ja też! – wrzasnął pełnym głosem puzon.
– I ja! – odezwała się zaraz po nim trąbka.
– My rownież! – trzasnęły zgodnie talerze.
– Postąpię jak większość – rzekł ostrożnie klarnet.
Okazało się, że większość poparła kontrabas. Po stronie pałeczki opowiedzieli się tylko fl et
i wiolonczela. Kontrabas triumfował.
– Dziękuję. Bardzo wam dziękuję! – powtarzał. – Wiedziałem, że się na was nie zawiodę.
Od tej chwili jesteśmy niezależni. Nie musimy nikogo słuchać. Szczegolnie jakichś zarozumiałych
patykow. Uczcijmy ten doniosły moment odśpiewaniem naszego hymnu. Hymnu
zbuntowanych instrumentow!
I chor instrumentow zaśpiewał:
Dosyć grania pod batutą,
bez niej sobie poradzimy.
Każdym taktem, każdą nutą
setki uszu zachwycimy.
Wesoło zrobiło się w wielkiej sali. Bardzo wesoło. Tylko fl et i wiolonczela wcisnęli się w najciemniejszy
kąt i myśleli o cichej pałeczce, ktorą jutro czeka okrutna niespodzianka...
Nazajutrz wieczorem wielki budynek przy ulicy Stu Smyczkow ożywił się. Okna zajaśniały
światłem, a szeroko otwarte drzwi zapraszały do środka. Podążali ku nim odświętnie ubrani
panowie i wystrojone panie. Niektorzy wymieniali ukłony, pytali o zdrowie i narzekali
na pogodę. Potem wszyscy kierowali się do szatni, gdzie zostawiali płaszcze, kapelusze
i parasole. Z szatni przechodzili do wielkiej sali, ktora powoli się zapełniała. Rozmawiano
połgłosem, czasem tylko ktoś się głośniej roześmiał. Punktualnie o siodmej na scenie pojawiła
się orkiestra. Muzycy mieli na sobie czarne fraki i śnieżnobiałe koszule. W świetle
kryształowych żyrandoli lśniły instrumenty. Salę zaległa cisza i na scenę wkroczył dyrygent.
W ręce trzymał cienką, niepozorną pałeczkę. Rozległy się oklaski, dyrygent ukłonił się publiczności
i podniosł pałeczkę w gorę. Instrumenty dawały sobie jakieś porozumiewawcze
znaki. Rosło napięcie. Nagle dyrygent wykonał pałeczką kilka szybkich ruchow i stało się
coś, co wprawiło wszystkich w najwyższe zdumienie. Salę wypełnił taki jazgot, jakiego tu
jeszcze nie słyszano. To była najprawdziwsza kocia muzyka!
– Brzdęk! Brzdęk! Brzdęk! – brzdąkał zapamiętale kontrabas.
– Bum! Bum! Bum! – grzmiał bęben, zupełnie nie zważając na pałeczkę dyrygenta.
– Trzask! Trzask! Trzask! – waliły talerze.
44
Szalał puzon, powariowały trąbki, rozszalały się skrzypce i klarnety.
Dyrygent osłupiał, osłupiała publiczność, muzycy potracili głowy. Wreszcie dyrygent przerwał
koncert i z twarzą białą jak jego koszula zwrocił się do sali.
– Bardzo państwa przepraszam – wyjąkał – ale dzieje się tu coś przedziwnego. To jakieś czary...
Na sali rozległy się gwizdy i nieprzyjazne okrzyki.
– Jeszcze raz państwa przepraszam – kłaniał się dyrygent – ale to naprawdę nie nasza
wina.
Otarł pot z czoła, podniosł po raz drugi pałeczkę i powtorzyło się to samo. Tego było już
dla publiczności za wiele.
– To skandal! – krzyczano. – Drwią sobie z nas! Zwrocić pieniądze za bilety!
Dyrygent był zrozpaczony.
– Ależ proszę państwa... – probował jeszcze tłumaczyć, ale nikt go nie słuchał. Publiczność zerwała
się z miejsc i złorzecząc orkiestrze, zaczęła opuszczać salę. Po kilku minutach na sali zostali tylko
przygnębieni muzycy, trzymający się za głowę dyrygent i zaskoczone klęską instrumenty.
– No i co? – odezwał się fl et, gdy w wielkim budynku pogasły światła i zapanowała w nim
cisza. – Poradziliśmy sobie bez pałeczki? Zachwyciliśmy setki uszu?
– Nie dokuczaj! – żachnął się klarnet. – Wygłupiliśmy się. Taki wstyd!
– Ten hałas był nie do wytrzymania – rzekł trzymający się dotąd na uboczu fortepian. –
Myślałem, że mi struny popękają.
– Bez pałeczki w ogole do głosu nie doszłam – westchnęła tuba. – A miałam piękne solo na
początku koncertu!
– A ona była taka załamana! – wspołczuła batucie wiolonczela. – Jak teraz przed nią staniemy?
– Jak? – ożywił się nagle fl et. – Tak jak dawniej. Zagramy tak pięknie jak nigdy. Zgadzacie
się?
– Zgadzamy! – odkrzyknięto.
Czy znalazły się w tym okrzyku rownież głosy kontrabasu i bębna – nie wiadomo. Okrzyk
był zbyt głośny, żeby je rozpoznać.
3.
hernameisanee