Szlak Orlich Gniazd.docx

SZLAK ORLICH GNIAZD

Częstochowa – Olsztyn 16km, 18 min.

Olsztyn – Mirów 27 km, 35 min.

Mirów – Bobolice 2km, 3 min.

Bobolice – Morsko 13 km, 22 min.

Morsko – Podzamcze 17 km, 22 min.

Podzamcze – Pilica 8 km, 10 min.

Pilica – Smoleń 4 km, 5 min.

Smoleń – Bydlin 13 km, 17 min.

Bydlin – Rabsztyn 13 km, 18 min.

Rabsztyn – Pieskowa Skała 20 km, 25 min.

Pieskowa Skała – Ojców 7km, 10 min.

Szlak Orlich Gniazd

– szlak turystyczny w Polsce, przebiegający przez województwa małopolskie i śląskie. Rozpoczyna bieg w Krakowie, kończy w Częstochowie. Ma długość ok. 164 km. Nazwę zawdzięcza leżącym na jego trasie ruinom zamków i warowni, nazywanych Orlimi Gniazdami ze względu na ich usytuowanie na skałach dochodzących do 30 metrów wysokości.

·         Zamek w Olsztynie – XIV w.

W czasie swej świetności (XVI w) zamek składał się z 5 zasadniczych części: dwu przedzamczy oraz zamku dolnego, środkowego i górnego. Po pd. – wsch. stronie wzgórza znajdował się wjazd, który prowadził przez most zwodzony oraz bramę, umieszczoną w wieży, połączoną z murami obronnymi. Dalej znajdowało się pierwsze, wydłużone podzamcze z zabudowaniami gospodarczymi. Od zamku dolnego oddzielone ono było murem z bramą. W zamku dolnym stały budynki gospodarcze oraz dom mieszkalny zwany Kamieńcem. Kolejna brama prowadziła do zamku średniego, usytuowanego u podnóża okrągłej wieży. Ta część z zamkiem górnym połączona była mostem zwodzonym nad sofą i bramą w murze przy wieży. Umieszczono tutaj kuchnie i trzy tzw. pokoje królewskie.

Charakterystycznym elementem ruin jest gotycka baszta (donżon) z II połowy XIII wieku o wysokości 35 m, w dolnej części okrągła, w górnej ośmiokątna, z kamienia, a w XV w nadbudowana z cegły. Służyła jako więzienie. Drugie podzamcze znajdowało się w części pd. - zach., z kwadratową basztą obserwacyjną zw. Sołtysią. Zamek otoczony był murem obronnym.

Do dziś z zamku zachowały się mury części mieszkalnej, wieże: cylindryczna (stołp) i kwadratowa (Starościańska), fragmenty murów budynków gospodarczych, częściowo także piwnice oraz odkryte w czasie badań archeologicznych fundamenty kuźnicy i ślady dymarek.

Cennik: 3,5 zł.

·         Zamek w Mirowie – XIV w.

Zamek Mirów został zbudowany za czasów Kazimierza Wielkiego około połowy XIV wieku, choć przypuszcza się, że już wcześniej istniały w tym miejscu drewniano-ziemne zabudowania. Strażnicę bardzo szybko rozbudowano do rozmiarów zamku. Pod koniec XIV wieku Zamek Mirów stał się własnością Krystyna z Koziegłów, z czasem przechodząc w ręce kolejnych rycerskich rodów. Zamek Mirów mocno ucierpiał podczas „potopu szwedzkiego” kiedy zniszczono znaczną część murów. Mimo podjętych przez właścicieli prac remontowych powoli popadał w ruinę i ostatecznie został opuszczony w roku 1787. Warownia stała się źródłem kamiennego budulca dla okolicznych mieszkańców, co przyspieszyło jej spustoszenie.

W 2006 roku rodzina Laseckich – obecnych właścicieli Zamku Mirów - rozpoczęła prace zabezpieczające mające na celu ratowanie tego cennego zabytku.

Obecnie nie jest możliwe zwiedzanie wnętrza zamku, który ze względu na zagrożenie jakie stwarza dla turystów musiał zostać ogrodzony.

Legenda: Okoliczne legendy mówią o dwóch braciach, niezwykle do siebie podobnych, jeden władał Mirowem, drugi Bobolicami. Żyli hucznie i bogato, w lochach łączących oba zamki mieli ukryte ogromne skarby. Strzegła ich czarownica o czerwonych oczach oraz zły duch wcielony w psa. Pewnego razu jeden z braci wrócił z wojny z piękną księżniczką. Jego brat także się w niej zakochał. Zazdrosny brat, który ją przywiózł, zamknął ją w lochu i kazał strzec czarownicy. Drugi brat chciał pocieszyć księżniczkę więc gdy czarownica odleciała na miotle na Łysą Górę, przyszedł ją odwiedzić. Zazdrosny brat usłyszał warczenie psa i zszedł do lochów. Gdy zobaczył obejmującą się parę jednym cięciem miecza zabił swego brata. Niedługo potem gdy trunkiem zagłuszał wyrzuty sumienia rozszalała się straszna burza i raziła go piorunem. Księżniczka wciąż podobno przebywa w lochach strzeżona przez złą czarownicę, która od czasu do czasu wychodzi na powierzchnie i straszy napotkanych ludzi.

·         Zamek Bobolice – XIV w.

Królewski Zamek Bobolice został zbudowany przez Króla Polski Kazimierza Wielkiego. Należał do systemu obronnego zachodniej granicy państwowej Królestwa Polskiego. Zamek miał bronić od najazdów ze strony Śląska, będącego terytorium granicznym Królestwa Czech.

W XVIII w. zamek był tylko częściowo zamieszkały. Spis inwentarza Zamku z 1700 roku ukazuje jego dość kiepski stan. Pomimo prób ratowania Zamku popadał on w coraz większą ruinę. W XIX w. w podziemiach zamku znaleziono ogromny skarb. Poszukiwacze skarbów dopełnili reszty zniszczenia. Po drugiej wojnie światowej mury zamku zostały częściowo rozebrane i posłużyły do budowy drogi łączącej Bobolice z Mirowem.

Pod koniec XX wieku, rodzina Laseckich - obecnych właścicieli Zamku - podjęła wyzwanie uratowania tego zabytku przed całkowitą zagładą.

Zamek leży na stromym, skalistym wzgórzu (360 m n.p.m.). Z oryginalnego zamku do naszych czasów ocalała jedynie górna część warowni (co najmniej dwukondygnacyjny budynek mieszkalny z pozostałościami cylindrycznej baszty). Do zamku prowadził most zwodzony ponad suchą fosą, a całość otaczały mury z blankami zbudowane z miejscowego białego wapienia.

·         Zamek "Bąkowiec" w Morsku

Zamek "Bąkowiec" zbudowano na wyniosłej skale na planie nieregularnego wieloboku wykorzystując niewielką powierzchnię szczytu skały i przylegającego do niej otoczenia. Kamienna brama której fragmenty zachowały się do dziś prowadziła na mały dziedziniec otoczony murem i czworokątnymi pomieszczeniami położonymi na przeciwległych stronach skały. W czasie najazdu szwedzkiego podzielił los większości zamków na Jurze i opuszczony stopniowo zaczął popadać w ruinę.

·         Zamek Ogrodzieniec

– ruiny średniowiecznego zamku leżącego w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej wzniesionego w XIV-XV wieku przez ród Włodków Sulimczyków, później przebudowywanego. Zamek leży na najwyższym wzniesieniu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - Górze Zamkowej wznoszącej się na 515,5 m n.p.m.

Cennik: 8,5 zł.

Czynne: V – VIII 9 – 20

Plan zwiedzania:

Wjazd (1) na przedzamcze (2) prowadził od strony pn. – wsch. przez budynek bramny (renesansową wartownię) z niewielka fosa. Tuż za wieżą bramna znajdowały się stajnie (3) i wozownia (4) zbudowane przez Stanisława Warszyckiego, których fundamenty można zobaczyć jeszcze dzisiaj na terenie przedzamcza. Warszycki wybudował również na przedzamczu browar (7) i gorzelnię (8), a osławiona Katownia (9) zwana Męczarnią Warszyckiego, zapewne też pochodzi z tego okresu. Teren przedzamcza zajmuje około 3 ha powierzchni. Poza celami reprezentacyjnymi (turnieje, zjazdy) dziedziniec przedzamcza służył okolicznej ludności za schronienie w razie zagrożenia z zewnątrz. Uprawiano na nim zboże, wypasano bydło i hodowano trzodę chlewną.

Sam Zamek zbudowany jest na zespole skalnym. Jego mury nieomal wyrastają ze skał i stapiają się z nimi. Wjazd od zamku prowadził przez szyje bramną (10) oraz naturalną szczelinę, która w XVI w została zamurowana i na jej miejscu powstała zbudowana na planie kwadratu wysoka sześciokondygnacyjna wieża bramna (11), w której mieściła się m.in. kaplica zamkowa. Dostępu do Zamku bronił zbudowany przez Bonerów most zwodzony.

Dziedziniec główny (12) otoczony był gankami i balustradami, które łączyły pomieszczenia mieszkalne i poszczególne komnaty w różnych częściach zamku. Układ krużganków był bardzo skomplikowany, ponieważ żaden z nich nie obiegał wokół całego dziedzińca na jednym poziomie. Ozdobne balustrady, loggie, balkony były zapewne wzorowane na wawelskich. Wokół dziedzińca znajdowały się pomieszczenia magazynowe i gospodarcze zwane sklepikami (np. izba odźwiernego, magazyny hajduckie, spiżarnie z podwójną, ażurową podłogą stanowiącą oryginalny system wentylacji).

Na dziedzińcu głównym znajduje się zbiornik na wodę opadową (13). Z lewej strony znajdowały się wykute w skale schody prowadzące przez krużganki do budynków mieszkalnych. Wejście do zamku wysokiego (14), służącego tylko do celów obronnych, początkowo umożliwiały tylko drabiny. Dopiero później - za czasów Bonerów - wykuto schody we wschodniej ścianie dziedzińca, prowadzące na zamek wysoki oraz w zachodniej - wiodące do części mieszkalnej. W przyziemiu skrzydła wschodniego znajdował się unikalny zespół chłodni i piwnic (16) (obecnie znajduje się tam Karczma Rycerska, w której organizowane są na zamówienie średniowieczne biesiady rycerskie). Bonerowie wznieśli również czterokondygnacyjne skrzydło północne, w którym wykuto w skale studnię (15) o głębokości około 100 metrów. W przyziemiach skrzydła północnego znajdowała się kuchnia (17), gdzie zachował się relikt pieca. Obok znajdowały się izby dla kucharzy.

Przechodząc współczesną ścieżką zwiedzania zamku przechodzimy przez kuchnię do dwukondygnacyjnego budynku mieszczącego sypialnię Bonera (18), ubikację (19) oraz gabinet z podręczną biblioteką (20). Przechodząc dalej dochodzimy do poziomu stanowiącego najstarszą murowana część zamku środkowego, wzniesionego jeszcze przez Włodków: cylindryczna wieża zwieńczona ślepymi mahikułami nazwana w XVII w. Baszta Kredencerską (21), obok Sala Jadalna Kredencerska (22), połączona z komnatami wypoczynkowymi oraz izba stołowa (26). Przechodząc dalej mijamy basztę zwana Wieżą Skazańców (24).Było to więzienie bez okien i drzwi, do którego spuszczano więźniów na linie i w ten sam sposób dostarczano im jedzenie. Na tym samym poziomie w znajdującej się nieco dalej wieży bramnej (11) znajdowała się kaplica zamkowa (23). Jeden poziom niżej, pod izba stołowa (chociaż najlepiej widoczne spod Wieży Skazańców) znajdują się pomieszczenia dla żołnierzy, prochownia i wykuty w skale skarbiec.

Spod Wieży Skazańców można udać się do najdalej wysuniętej na południe części zamku - bastion-beluardy (25), pełniącej funkcję przede wszystkim obronne, gdyż umieszczone w tej części otwory strzelnicze umożliwiały ostrzeliwanie podjazdu do baszty bramnej. Nad beluardą, za czasów Firlejów, dobudowano wspaniałą salę marmurową.

Udając się spod Wieży Skazańców schodami wiodącymi na dół przechodzimy obok dawnej zbrojowni (27) a potem przez wykute w skale przejście do Kurzej Stopy (28), w której znajdowały się izby białogłowskie, nad nimi sala balowa i renesansowa umywalnia.

Dolne trzy kondygnacje kurzej stopy to kazamaty zabezpieczone grubymi murami posiadającymi otwory strzelnicze. Pomiędzy beluardą a Kurzą Stopą powstał dziedziniec gospodarczy (29), na którym mieściły się warsztaty, magazyny i prawdopodobnie ptaszarnia; wydzielony grubym murem, łączącym te dwie części zamku zwanym murem kurtynowym. Wzdłuż muru biegł krużganek łączący poszczególne komnaty tej części zamku. Na poziomie 4 i 5 pietra umieszczono otwory strzelnicze. Dojazd do dziedzińca gospodarczego był zamknięty niewielką bramą w murze południowym, wzmocnioną żelazna kratą.

W zachodniej części zamku, przy Kurzej Stopie wzniesiono dziedziniec rycerski (30). Miało to służyć wzmocnieniu obronności zamku. Grube, niewysokie mury wzniesione na brzegach skarpy - fosy, z jedną narożną baszta obronną, w połączeniu z siłą ognia czyniły te część zamku nie do zdobycia, toteż jest to najlepiej zachowany fragment zamku. Bezpośrednio z dziedzińca głównego (12), podążając krętymi współczesnymi schodami, można dostać się na zamek wysoki (14). Jest to najstarsza część zamku z trzema zachowanymi w pierwotnym wyglądzie amfiladowo połączonymi izbami. W jednej z nich zachował się łuk dawnego sklepienia kolebkowego. Wyżej znajdowały się jeszcze dwie kondygnacje, po których już dziś nie ma śladu.

MUZEUM ZAMKOWE - umieszczone jest w tzw. lamusie, pod salą kredencerską, przy zejściu do Kurzej Stopy. Znajdują się w nim makiety zamku - z czasów jego świetności i stanu obecnego, fotogramy z planu „Zemsty” Andrzeja Wajdy oraz znaleziska archeologiczne z zamku i okolic Góry Birów w Podzamczu. Dodatkowo zwiedzający mogą zobaczyć film obrazujący codzienne życie na Zamku Ogrodzienieckim w czasach kiedy był magnacką rezydencją - "Wirtualny Zamek".

SALA TORTUR - wystawa dawnych narzędzi tortur i technik katowskich. Znajdą się tu, takie machiny jak: Krzesło Czarownic, Hiszpański But, Garota, Kołyska Judasza, czy Żelazna Dziewica.

·         Zamek w Pilicy

Pierwotnie była to budowla późnorenesansowa z 1610 roku, przebudowana w XVIII wieku na barokową rezydencję, kolejna przebudowa w 1876 nadała mu styl neorenesansowy. Zamek tworzą 4 skrzydła otaczające dziedziniec. Do 1945 właścicielami zamku byli Arkuszewscy, po wojnie był siedzibą domu dziecka, następnie zakładu wychowawczego dla młodzieży. Zamek jest otoczony fortyfikacjami ziemno-murowanymi z bastionami z połowy XVII wieku, wzorowanymi na Jasnej Górze oraz park o powierzchni 10 hektarów o bogatej roślinności, uznany za pomnik przyrody jako dzieło sztuki ogrodowej.

·         Zamek w Smoleniu

Zamek został wzniesiony prawdopodobnie w połowie XIV wieku, najprawdopodobniej przez Ottona z Pilczy herbu Topór i zastąpił istniejącą tu być może wcześniej drewnianą strażnicę. Z początku był to mały, wieloboczny, kamienny obiekt zwężający się przy wysokiej, cylindrycznej wieży. W późniejszych latach u stóp skały dobudowano dwa zamki dolne, otoczone grubymi murami z bramą wjazdową, która zachowała się do dziś. Na dziedzińcu zamkowym znajduje się studnia, którą według tradycji wykuć mieli jeńcy tatarscy, a jej głębokość miała wynosić 200 m (inne źródła podają 100 m - tak naprawdę nie wiadomo, są to wyłącznie dywagacje, studnia obecnie jest zasypana do głębokości 26 m).

Zakaz zwiedzania.

·         Zamek w Bydlinie

Pierwsze wzmianki na temat zamku sięgają końca XIV wieku. Na wysokim, skalistym wzgórzu wzniesiono wtedy warownię – wieżę obronną. Swoją pierwotną funkcję pełniła przez około dwieście lat. Początkowym właścicielem był syn Niemierzy z Gołczy. W XVI w. przeszedł na własność Bonerów, a następnie Firlejów, zamek miał około dwudziestu właścicieli. Na początku XVI w. Firlejowie dokonali przebudowy murów zamku na kościół.

·         Zamek w Rabsztynie

Zamek rycerski obecnie w stanie ruiny. Pierwotny zamek, o którym wzmianki pochodzą z XIII w., był drewniany. Murowany wybudowany został za Kazimierza Wielkiego. W czasie potopu wycofujące się wojska szwedzkie splądrowały i zniszczyły zamek, którego już nie odbudowano. Częściowo był jeszcze używany do początków XIX wieku, potem został opuszczony. W drugiej połowie XIX w. poszukiwacze skarbów wysadzili jedyną zachowaną część zamku – basztę oraz mury zamku dolnego. Obecnie (2008) trwa remont zamku, odbudowywana jest wieża strażnicza i brama główna.

·         Zamek Pieskowa Skała

W latach 1377-1608 zamek był siedzibą rodu Szafrańców – niektórzy z nich wykorzystywali go jako punkt wypadowy do napadów na kupców przejeżdżających biegnącym przez Dolinę Prądnika traktem łączącym Kraków ze Śląskiem.

W latach 1542-1580 gotycki zamek przekształcono w renesansową rezydencję. W XVII wieku, za czasów Michała Zebrzydowskiego dobudowano system fortyfikacji bastionowych. W czasie potopu szwedzkiego (1655) zamek został zniszczony, zaś w 1718 uległ pożarowi. Odbudowano go jako siedzibę rodu Wielkopolskich w 1768 roku. W wyniku kolejnego pożaru (1850) zniszczeniu uległa najstarsza jego część, tj. wysoki zamek.

Po II wojnie światowej zamek w Pieskowej Skale przejął Skarb Państwa, po generalnej renowacji w latach 1950-1963 stał się on Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Obecnie znajduje się tu stała ekspozycja "Przemiany stylowe w sztuce europejskiej od średniowiecza do połowy XIX wieku". Do zamku przylega park krajobrazowy. W pobliżu stoi słynna wapienna skała zwana Maczugą Herkulesa, Czarcią Skałą lub Sokolicą.

Cennik: 10 zł. + galeria 8zł.

Czynne: V – IX, wt.- czw. 9-17, sob. – Nd. 10 -18

·         Zamek w Ojcowie

Zamek warowny wzniesionym przez Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV wieku.

Tradycja głosi, że nazwa warowni, w swej pierwotnej formie brzmiąca Ociec, została nadana przez samego króla, na pamiątkę walki o tron krakowski jego ojca, Władysława Łokietka, który w okolicznych jaskiniach znajdował schronienie.

Z dawnej budowli zamkowej pozostało do dziś tylko malownicze ruiny, na które składają się resztki murów obronnych i części mieszkalnych, wieża i brama wjazdowa.

Cennik: 2,5 zł.

Czynne: VI – VIII, 10 - 18

·         Zamek w Korzkwi

Historia zamku sięga XIV wieku. W 1352 roku Jan z Syrokomli zakupił wzgórze Korzkiew i wybudował na nim wieżę, pełniącą funkcję obronną i mieszkalną.

11