WOK NOTATKI.odt

Eco Umberto, Pomiędzy La Manchą a Biblioteką Babel

              a) Istnieją dwa rodzaje biblioteki – taka, z której się wychodzi, jak z powieści o Don Kichocie, oraz taka do której się wchodzi i pozbawia człowieka nadziei na jakiekolwiek odpowiedzi – Biblioteka Babel J.J. Borgesa. Ta pierwsza budzi w nas nadzieję, że świat przypomina ten zawarty w książkach. Czytelnik wyrusza w naiwną, pełną wiary podróż w poszukiwaniu lekturowego sensu bytu.

Biblioteka Borgesa tej nadziei pozbawia. Autor twierdzi, że nie świat jest biblioteką, lecz biblioteka światem i to jej właśnie przypisuje chaos dnia powszedniego.

              b) Kabaliści wierzyli, że dzięki skończoności kombinacji liter można mieć nadzieję utworzyć z nich kiedyś imię Boga.

              c) Switf i jego antybiblioteka, czyli język uniwersalny, który nie potrzebuje bibliotek ani alfabetu. Wszystko, o czym mielibyśmy mówić, należałoby nosić przy sobie – trochę absurdalne założenie, wedle którego biblioteka faktycznie stałaby się światem. Ponadto zastanawia mnie, wedle jakiego schematu np. po 300 latach wiedzielibyśmy, co różni kota od psa? W dalszych pokoleniach zaniknęłaby także zdolność abstrakcyjnego myślenia, co sprowadziłoby ludzkość do niezwykle pierwotnej postaci.

              d) zbieżności między Borgesem a Joyce'm – choć są od siebie niezwykle daleko pod względem budowy i struktury swoich tekstów (B. to uporządkowany i gramatycznie poprawny eseista, a J. To eksperymentator, który rozbija słowa na sylaby, aby ponownie połączyć je w nową całość), to łączy ich kultura uniwersalna, czyli przestrzeń eksperymentalizmu;

              e) Borges a Wilkins – należy nie budować jednorodną klasyfikację, której podporządkuje się całą rzeczywistość, lecz obalić obowiązujące normy i na zgliszczach rozmnożyć je, aby były w stanie ogarnąć sobą otaczającą ludzkość rzeczywistość; jego eksperymentalizm dotyczy pojęć, nie wyrazów;

Eco Umberto, Mit amerykański trzech pokoleń nastawionych antyamerykańsko

Cesare Pavese:

a) Ameryka jako miejsce, gdzie możliwe jest życie bez faszyzmu, co wydawało się niemożliwe

b) Ameryka jako teatr, gdzie rozgrywa się pewien dramat, być może jest także w pewnym sensie azylem przed faszystowską rzeczywistością; ucieczka w tłumaczenia; zachwyt autorami;

Italo Calvino:

Kult Ameryki jako poszukiwanie realnej utopii, stanowiącej urzeczywistnienie tego, co komunizm próbował zanegować.

Edukacja jako paideia, czyli wtajemniczanie młodych w dorosłość. Starożytność: rozmowy i związki homoseksualne, współcześnie jest to domena mass mediów.

Giuseppe Bottai – człowiek sprzeczność. Z jednej strony faszysta, z drugiej liberał. Fan awangardy, przeciwnik klasycyzmu, niechętnie i podejrzliwie spoglądali na niego Niemcy. Twórca skierowanej ku Ameryce reformy szkolnictwa.

Giaime Pintor – w esejach krytykował europejskie dyktatury, zginął z ręki Niemców.  Kino jako rewolucyjna broń obalająca granice polityczne.

Postać Roberto jako wzorca bycia bohatera włoskiego lat '60. Niechęć zarówno do Ameryki, jak ZSRR które zdradziło Lenina, komunizmu i konsumpcjonizmu jednocześnie.

3. Janion Maria, Niesamowita Słowiańszczyzna, Polska w Europie

3.1 Granica i Ukraina

              a) wschód = barbarzyństwo = coś gorszego

              b) Europa Zachodnia bardziej zjednoczona i jaśniejsza do określenia, bo miała drogi

              c) Kozacy to ludzie wolni, ich nazwa pochodzi od tureckiego qazaq (!); step = morze, więc Kozacy to w pewnym sensie stepowi korsarze;

              d) według Kieniewicza proces europeizacji dla Słowian Wschodnich to proces polonizacji

              e) Beauvois – Mit kresowy to wyraz narcyzmu polskiego, uważamy się za panów i jedynych prawdziwych władców tamtych ziem

3.2 Sarmaci na pograniczu

              a) staropolski orientalizm → synkretyzm i łatwość w przystosowaniu charakterystyczna dla kultury sarmackiej;

              b) Polacy powinni umieć pogodzić się z tym, że swoją tożsamość w dużej mierze budowali na korzeniach Tatarskich i dopuścić do siebie myśl o alternatywnym przebiegu granicy europejskiej jako coś nie gorszącego, lecz po prostu innego;

3.3. Bogurodzica

              a) dwutorowość polskiego chrześcijaństwa – czy przed 966 zaistniał w Polsce chrześcijanizm słowiański? Roman Jakobson uważa, że tak;

              b) enklityka Jana Pawła II, która przyznaje, że na ziemiach polskich pojawił się zarówno porządek wschodni, jak i zachodni wyraża zarazem tęsknotę za połączeniem się ich na łonie jednego Kościoła; „dwa płuca Europy”

              c) motyw Deesis w chrześcijaństwie grecko-bizantyjskim a Bogurodzica; pieśń ma elementy kompromisu liturgicznego wschodnio-zachodniego;

3.4. Niemcy i Rosjanie; problem narodu bez państwa i drażliwość Europy podczas poruszania tematu Polski;

              a) mesjanizm napoleoński; kształtowani się różnych teorii o Polsce jako kraju-zbawicielu;

              b) sprzężenie między poznaniem a moralnością → pęd do poznania potrafi być niemoralny; recepcja Fausta w świetle Dziadów III – problem intelektualnej wiedzy, człowiek faustyczny, ustępuje miejsca moralnemu problemowi sprawiedliwości, człowiekowi polskiemu;

              c)  Mickiewicz obala teorię o diabolicznym początku każdej mocy, zwłaszcza politycznej;

              d) T. Mann – Niemiec oddziela politykę od ducha i tylko tak rozumie wolność; taki układ prowadzi do faszyzmu, gdyż polityka zawsze wydawać się będzie pomiotem szatańskim;

              e) Rosja jako uosobienie azjatyckiego barbarzyństwa i okrucieństwa; podkreślanie zacofania tego kraju i jego nieprzynależności do Europy;

              f) utwierdzenie się w poglądzie Polak-katolik prowadziło do mesjanizacji narodu polskiego, a to dla odmiany sprawiło, iż satanizacji ulegli wszyscy ci, którzy naród ten prześladowali;

              g) Rosja → lustrzane odbicie Europy' to co w E. Jest dobre, w R. staje się czymś złym i odwrotnie;

3.5 U nas, w Auschwitzu

              a) Herling-Grudziński w  książce „Inny Świat” opanował mówienie anonimowe, jak ręka poruszana przez tłum bez twarzy, co udramatycznia dodatkowo motyw masowych śmierci;

              b) Borowski – Pożegnanie z Marią – styl bez czarów, bez trucizn, bez hipnozy – taki jest najbardziej uderzający;

              c) postać „muzułmana” w obozach to wcielenie władzy absolutnej wg Sofsky'ego;

              d) borowski widział już w starożytności wielki obóz pracy; jeśli Niemcom by się powiodło, ich mordy byłby zakrzyczane przez poetów, adwokatów i filozofów, którzy stworzyliby na ich postawie prawdę, religię, dobro i piękno – przerażająca wizja;

Bauman Z., Ponowoczesne wzory osobowe

1. Atrybuty ponowoczesnego stylu życia: niespójność, niekonsekwencja, fragmentaryzacja i epizodyczność,
2. Postrzegamy zjawiska dopiero wtedy, gdy stają się dla nas jakimś problemem. Dlatego pytanie o tożsamość wykształciło się dopiero w momencie, kiedy zaczęliśmy gubić ją w gąszczu miasta, gdzie anonimowość ułatwiała bycie, ale nie stawanie się.
3. P. Ricoeur – dwa problemy tożsamości: l'ipseite (odrębność własnej osoby od innych) i la memete (ciągłość trwania tej osoby);
4. Tożsamość jest kwestią wynalazku. Nie każdemu udaje się ją odnaleźć.
5. Pielgrzym jako metafora losu człowieka nowoczesnego.  Życie jako dążenie. Każdy krok, który oddala nas od celu jest krokiem zmarnowanym, stąd Kalwiniści nie wierzyli w czynienie zła i odpokutowanie go, gdyż prowadziło to do stania w miejscu.
6. Epizody życia człowieka ponowoczesnego jako odrębne całostki, niewiele wynika z wcześniejszych i słabo na siebie wpływają; o sukcesie zawodowym decyduje elastyczność zainteresowań i szybka umiejętność ich zmiany, co utrudnia kształtowanie własnej tożsamości, gdyż klasyfikacja zawodowa na nią nie wpływa, wręcz przeciwnie – zaburza;
7. Anthony Giddens – confluent love, czyli miłość współbieżna; taka, która się zdarza i trwa tak długo, jak długo partnerzy czerpią z niej satysfakcję;
8. Przez nieostateczność przemijania życie staje się czymś pomiędzy paradą na niby a zabawą w chowanego. Nic nie może trwać wiecznie, ale także nigdy naprawdę się nie kończy.
9. Ładne „Gdy wszystko chce znaczyć, nie znaczy nic” → spirala wrażeń wymaga coraz więcej bodźców, które będą napędzać ludzi, co sprawia, że podnosi się społeczny próg wrażliwości, a co za tym idzie, musi być wszystkiego więcej, mocniej, silniej, szybciej; takie życie zabija Pielgrzyma, bo nie można ustalić ścieżki, jeśli świat co 5 minut się zmienia;
10. Wędrowca ponowoczesny – KOCZOWNIK; jednak jest to nadużycie, bo także koczownicy mają z góry ustaloną trasę, której nadają sens i rytualizują;
11. SPACEROWICZ – pisał o nim Walter Benjamin; zaczerpnął jego obraz z Kwiatów Zła Baudelaire'a;  przechodzień ma nieograniczoną możliwość fantazjowania na temat informacji, jakie dostarcza mu  powierzchowne spojrzenie na otaczającą go rzeczywistość;
12. Henning Bech i pojęcie „telemiasta”, określenie funkcji terenu miejskiego przez pryzmat domowego telewizora;
13. WŁÓCZĘGA → ktoś kto wymyka się kontroli, jest trudny do wytropienia, z marginesu życia nowoczesnego przenosi się do głównego nurtu postmodernistycznego; szlaki włóczęgi są kręte i splątane, jest pod tym względem przeciwieństwem pielgrzyma;  zawsze wie od czego ucieka, ale nie ku czemu dąży;  najbardziej optymistyczny do tej pory – życie to zbiorowisko postoi, z których włóczęga korzysta, czerpiąc z dobroci i łaski innych;
14. TURYSTA → opuszcza dom w poszukiwaniu rażeń; ale podróż nie jest dla niego wymogiem, tylko możliwością; on jest panem wśród tubylców, żąda od nich ukłonów i zachwytów;
15. GRACZ → w rzeczywistości gracza liczy się łut szczęścia;  główna zasada świata to ryzyko
16. PIELGRZYM nie jest ponowoczesny; a 4 wzorce osobowe są dlatego ponowoczesne, że wyrwały się z pewnego marginesu i stały się wzorcami;  cechą postmodernizmu jest to, że pomiędzy wzorcami nie trzeba wybierać – można wpisywać się w kilka z nich w tym samym czasie, bo to pewne elementarne aspekty życia człowieka w postmodernizmie;

Denis de Rougemont, Mit Tristana

1.                Zbieżność słów amour i mort budzi w czytelniku rezonans. Miłość szczęśliwa to miłość, która nie ma historii.

2.                Czym byłaby literatura bez motywu cudzołóstwa? Miłość ciekawa może się „spełnić” tylko w akcie zdrady;

3.                Mit – jego pochodzenie musi być ukryte w mroku (BRAK AUTORA), wyjaśnia pewne elementy życia;

a)                Tristan i Izolda jako schemat związków mężczyzny z kobietą w społecznej sytuacji historycznej, w konkretnej grupie społecznej;

4.                Aktualność mitu polega na tym, że zjawia się wszędzie tam, gdzie namiętność jest wymarzonym ideałem.

a)                Kult miłości zatracił współcześnie wartości estetyczne i walor tragedii duchowej;

b)               autor chce doprowadzić czytelnika do wyboru pomiędzy pragnieniem Normy Dnia a Pasją Nocy

5.                Niedopowiedzenie i dwuznaczności mitu:

a)                dlaczego w lesie między kochankami leży miecz, choć już zgrzeszyli

b)               czemu Sąd Boży się udaje, skoro Izolda w sposób oczywisty nagina prawdę i dlaczego właściwie dobrowolnie się mu poddaje;

c)                czemu Tristan oddaje Izoldę Markowi, choć obydwoje obiecują sobie powrót do siebie;

6.                Przygoda Tristana jako ilustracja konfliktu między rycerstwem a feudalną strukturą społeczną. Miłość dworską przeciwstawia się lennym zależnościom, gdyż te drugie są zbrutalizowane i czysto interesowne. Wg trubadurów gaskońskich miłości i małżeństwa często nie da się ze sobą połączyć.

7.                TiI nie kochają siebie nawzajem, tylko kochają kochać. Stąd ciągłą potrzeba wystawiania miłości na próbę. Są dla siebie wzajemnym motorem napędowym do wzbudzania wewnętrznego żaru.

8.                Rozłąka z miłości do miłości – motorem napędowym uczucia TiI jest cierpienie, rozłąka, męki. To nobilituje ich uczucie. 

9.                Dobrowolna czystość w małżeństwie Tristana to miecz pomiędzy ciałami kochanków, czyli sposób na umęczanie się i testowanie. Równa się symbolicznemu samobójstwu.

10.            Człowiek poznaje i doświadcza samego siebie pod wpływem zagrożenia, cierpienia i na progu śmierci. Stąd wynika jego pragnienie odczuwania tych zjawisk.

11.            Erotyka i mistyka idą ze sobą w parze, gdyż poznanie poprzez cierpienie jest również ideą ascetów i mistyków.

Jerzy Prokopiuk, Wstęp do Archetypy i symbole K.G. Junga

1.                Karol Gustaw Jung urodził się 26 lipca 1875 w Kesswil koło Bazylei, zm. 6 czerwca 1961 roku w Zurychu.

2.                Kręgi kształtujące światopogląd Junga:

a)                religia prostestancka

b)               niemiecka filozofia idealistyczna; Kant, Ficht, Schelling, Hegel, Nietzsche;

c)                twórczość niemieckich klasyków i romantyków: Goethe, Schiller, Novalis, Wagner;

d)               nauka – teoria ewolucji, antropologia, prehistoria, etnologia

e)                psychologia i psychiatria

3.                1912 – zerwanie przyjaźni z Freudem.

4.                Przemiana wewnętrzna Junga – przeżycie swojej własnej nieświadomości. Upersonifikowanie swojego ego i rozmowa z nim. Odnalezienie drogi pomiędzy nerwicą a psychozą.

a)                Dezintegracja danej i przystosowanej osobowiści

b)               Faza przeżywania symboli mandalicznych;

5.                Proces indywidualizacji. Termin pojawia się w 1920 roku, po „przemianie” Junga.

a)                Dojrzewanie psychiki poprzez poszerzenie pola świadomości na rzecz ingerencji w nieświadomość;

b)               dzielimy na proces świadomy i nieświadomy, przy czym ten drugi przebiega dla każdego człowieka; dzieli się na dwie fazy:

•     &...