KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA to psychologiczny proces, dzięki któremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezpośrednim kontakcie z inną osobą. Jest to proces, który zachodzi nieustannie, bowiem przez cały czas swoją postawą ciała, mimiką, gestykulacją, no wreszcie słowami przekazujemy określone informacje. Jednak, aby można było mówić o istnieniu komunikacji muszą istnieć 3 ogniwa:
§ nadawca, czyli osoba, która przesyła określoną informację;
§ odbiorca, czyli osoba, do której daną informację kierujemy;
§ kod, czyli sposób przekazu tej informacji np. obraz, gest, słowo
Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji. Niewłaściwe odczytanie intencji z jednej strony, ukrywane oczekiwania z drugiej oto trudności, których doświadcza niemal każdy z nas w codziennych rozmowach. O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. W celu pełniejszego poznania istoty komunikacji warto zastanowić się nad procesami i mechanizmami, które leżą u podłoża każdej rozmowy.
Podstawowa sekwencja:
Myśl- na wstępie w umyśle nadawcy pojawia się określona myśl.
Kodowanie- następuje w momencie przekształcenia treści pisanej na wiele gestów i symboli. Proces ten jest konieczny, gdyż komunikat przekazuje często jedna osoba, która stara się być zrozumiana dobrze przez swoich słuchaczy.
Odkodowanie- następuje w momencie przekształcenia komunikatu przez słuchacza, który stara się go zrozumieć.
Sprzężenie zwrotne- jest to odwrócenie komunikacji, w którym to wyrażamy reakcję na komunikat nadawcy.
Proces komunikacji interpersonalnej może odbywać się w formie:
§ komunikacji werbalnej (słownej),
§ komunikacji niewerbalnej (bezsłownej).
KOMUNIKACJA WERBALNA to komunikacja oparta na słowie. Sprowadza się ona do tego, iż przekazując komunikaty używamy słów. Pisząc list lub wypracowanie przekazujemy komunikaty za pomocą słów.
Istnieją 3 podstawowe poziomy komunikacji:
§ faktyczny- swobodna rozmowa na nieistotne tematy. Jest to bezpieczne, wolne od emocji komunikowanie się, podczas którego nie rozmawia się o poglądach ani wartościach. Występuje z reguły wtedy, gdy ludzie spotykają się ze sobą po raz pierwszy lub nie znają się zbyt dobrze. Poruszane wówczas tematy dotyczyć mogą np. pogody, wiadomości, sportu itp.
§ instrumentalny- polega na przekazywaniu informacji lub instrukcji w sposób bezpośredni, wolny od emocji. Taka komunikacja ma na celu wywołanie konkretnego zachowania u odbiorcy.
§ afektywny- ujawnianie wartości i poglądów, emocji, zaangażowanie w rozmowę. Na tym poziomie ujawniają się bardziej osobiste cechy rozmówcy.
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA dotyczy przekazu bezsłownego, występują tu następujące kanały ekspresji niewerbalnej:
§ ruchy ciała (mimika, kinezjetyka, prajęzyk, kontakt wzrokowy, gesty),
§ zależności przestrzenne (proksemika).
Ruchy ciała:
-Mimika twarzy stanowi źródło informacji na temat stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czy wrogość. Naukowcy stwierdzili, że istnieje sześć głównych rodzajów mimiki odpowiadających następującym emocjom: szczęście, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda.
- Kinezjetyka analizuje postawy ciała, gesty i inne ruchy ciała.
- Prajęzyk, gdzie źródłem informacji są cechy głosu- wysokość, natężenie, tempo mówienia, wahania i inne zakłócenia płynności mowy.
- Kontakt wzrokowy, tu oczy stanowią najważniejszy obszar wizualnej uwagi. Zasadnicza funkcja kontaktu wzrokowego to przekazywanie komunikatów relacyjnych. Ogólnie można powiedzieć, że patrzenie na inną osobę jest wyrazem zainteresowania a jednocześnie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to zainteresowanie.
- Gesty- kiedy mówimy nieustannie poruszamy rękami, głową, ale też całym ciałem. Ruchy te są skoordynowane z mową stanowią część całościowego procesu komunikowania się. Kiwanie głową jest dość specyficznym rodzajem gestu i odgrywa dwie zasadnicze funkcje:
- działa jako wzmocnienie, nagroda i zachęta dla rozmówcy do kontynuowania wypowiedzi - - służy synchronizacji interakcji- kilkakrotne kiwanie głową oznacza brak zgody i chęć zabrania głosu.
Zależności przestrzenne natomiast to po prostu dystans, jaki utrzymujemy z rozmówcą w czasie interakcji.
Bariery w komunikacji:
§ kontekst, czyli środowisko, w którym przebiega komunikacja np. hałas, temperatura, zła pogoda,
§ po stronie nadawcy i odbiorcy, np. mały zasób słownictwa, wiek, wykształcenie, postawa lekceważąca, brak zrozumienia, płeć, intonacja, wady wymowy.
§ słownik, czyli nie dostosowanie( przez nadawcę) słownika zewnętrznego do słownika wewnętrznego rozmówcy, niedobór kompetencji językowych, obcy język.
PODSTAWY DOBREJ KOMUNIKACJI:
§ zrozumienie komunikatu nadawanego przez nadawcę,
§ właściwy czas i miejsce,
§ poznanie siebie, swoich możliwości, osobowości, akceptacja siebie,
§ sprzężenie zwrotne,
§ kontakt graniczny- współodczuwanie
§ okazywanie szacunku drugiej osobie,
§ liczenie się z uczuciami drugiej osoby( aspekt emocjonalny, empatia),
§ aktywne słuchanie,
§ skupianie się na najważniejszym( nie odchodzenie od tematu),
§ mowa ciała skorelowana z przekazem niewerbalnym,
§ kontakt wzrokowy,
§ odzwierciedlanie uczuć i emocji,
§ życzliwość,
§ cierpliwość,
§ szczerość,
§ delikatny sposób wyrażania krytyki i odmowy( negocjacja),
§ autentyczność,
§ umiejętne stawianie pytań,
§ podążanie za tokiem myślowym rozmówcy
§ wzajemne zaufanie
Aby komunikacja była skuteczna i efektywna trzeba czuć, słuchać i mówić. Jednym z najbardziej skutecznych narzędzi podczas trudnych sytuacji jest dobre słuchanie. Słyszenie to czynność mimowolna, która odbywa się na poziomie percepcji. Czynność słyszenia zachodzi dzięki receptorom, które znajdują się w narządzie słuchu. Słyszenie obejmuje zarówno działalność receptorów, jak i również interpretację nadchodzących sygnałów słuchowych. Słuchanie to swego rodzaju rozkodowywanie znaczeń usłyszanych wyrazów, zdań i wypowiedzi. Wyróżniamy słuchanie bierne i czynne. Słuchanie bierne niewiele różnie się od słyszenia i ma miejsce wtedy, kiedy motywacja osoby słuchającej jest na bardzo niskim poziomie. Warto podkreślić, że w przeciągu minuty człowiek może wyartykułować od 100 do 175 słów natomiast jego możliwości w zakresie słuchania są znacznie większe- w ciągu 60 sekund może usłyszeć około 600-800 słów. Często mamy do czynienia z sytuacją, w której jednostka nie tylko słucha drugiej osoby, ale także myśli o zupełnie innych sprawach, co jest dowodem na to, że tylko w pewnym zakresie wykorzystujemy swoje możliwości. Podczas aktywnego słuchania umysł osoby słuchającej jest wykorzystywany w zdecydowanie większym stopniu. Aktywne słuchanie umożliwia słuchaczowi zdobycie pewnych wiadomości i informacji oraz zapoznanie się z poglądami, postawami czy uczuciami drugiej osoby, ale jednocześnie wymaga od słuchacza pójścia tokiem myślenia i przyjęcia punktu widzenia swojego rozmówcy. Wyrazem aktywnego słuchania jest nie tylko komunikacja werbalna, ale także komunikacja niewerbalna przejawiająca się określoną mimiką czy gestami. Aktywne słuchanie umożliwia właściwe porozumiewanie się z drugą osobą.
W celu uniknięcia nieporozumień podczas komunikacji jednostki powinny wykazywać się umiejętnością aktywnego słuchania. Można to osiągnąć za pomocą następujących technik:
§ odzwierciedlenie-przekazujemy rozmówcy komunikat o tym, jak zostały przez nas zrozumiane jego intencje i odczucia,
§ parafrazowanie- przekazany nam komunikat powtarzamy innymi słowami w celu przekonania się, czy został dobrze zinterpretowany,
§ klaryfikacja- to prośba skierowana do rozmówcy, aby skupił się na jednym wątku wypowiedzi lub wyjaśnił to, co nie jest zrozumiałe,
§ potwierdzenie- podczas przekazywania komunikatu staramy się dopowiedzieć kilka słów, aby pokazać zainteresowanie wypowiedzią drugiej osoby.
Bibliografia:
1) Aryle M., Psychologia stosunków międzyludzkich, Warszawa 1991.
2) Aronson E., Psychologia społeczna- serce i umysł, Warszawa 1997.
3) Nęcki Z., Komunikacja międzyludzka, Kraków 1996.
4) Pease A., Język ciała- jak czytać myśli ludzi z ich gestów, Kraków 1992.
m4dzius90