Pytania ze Wstępu do Państwa i Prawa
1. Podział nauk prawnych:
a) filozofia; teoria prawa,
b) szczegółowe nauki o prawie (nauki historyczno-prawne),
c) nauki pozasystemowe
2. Metody analizy prawa (metoda socjologiczna, metoda logiczno-językowa, metoda psychologiczna)
3. Pojęcie prawa i jego funkcje (co to jest prawo, spojrzenie z perspektywy realizmu prawniczego: prawo – zbiór przepisów prawnych, prawo natury – zbiór norm słusznych, koncepcja pozytywizmu prawniczego – prawo jako rozkaz suwerennej władzy, niepozytywistyczne koncepcje prawa – szkoła prawa natury: źródła prawa – Bóg).
Ważne pojęcia:
· Państwo prawa charakteryzuje się normami prawnymi, które posiadają pierwszeństwo nad wszelkimi innymi regułami postępowania, jak choćby w przypadku norm religijnych.
· Demokratyczne państwo prawa, to takie, gdzie normy prawne są równocześnie stanowione i stosowane przez instytucje wykreowane w sposób demokratyczny.
· Kodyfikacja to dążenie do zawarcia w jednym akcie prawnych ogół regulacji z określonej strefy stosunków. O przestępstwach wspomina wiele umów, staje się to działaniem mało skutecznym.
· Prawo zwyczajowe to normy prawne, które powstały w wyniku uznania przez organy państwowe panującego zwyczaju za prawo obowiązujące.
· Prawo precedensowe, związane jest z prawotwórczą działalnością sądów, wprowadza zasadę, która stanowi nowe rozstrzygnięcie.
· Prawo religijne w naszym państwie obowiązuje prawo stanowione.
· Kolizja norm prawnych związana jest w dużym stopniu z klauzulą, ujawnia się w sytuacji, gdy jest unormowana więcej niż przez jeden akt prawny, a przepisy wskazują na odmienny sposób traktowania.
Koncepcje interpretacji prawa:
· Prawo jest tożsame ze zbiorem przepisów zawartych w tekstach prawnych (prawo w książkach);
· Prawo to zbiór decyzji faktycznie podejmowanych przez sędziów i urzędników (prawo w działaniu);
· Prawo to pewne przeżycie psychiczne człowieka (psychologiczna teoria prawa L. Petrażyckiego);
· Prawo to zbiór norm słusznych, które wynikają z natury człowieka (prawo natury).
4. Prawo przedmiotowe a prawo podmiotowe;
Prawo przedmiotowe = prawo pozytywne
a. Ogół aktów normatywnych zabezpieczonych sankcją przymusu
Prawo podmiotowe
b. Ogół uprawnień przypisywanych jednostce
c. Pozytywiści – jednostka nie może mieć innych uprawnień poza tymi, które przyznało jej prawo
d. Niepozytywiści – prawa wynikające z samej natury (prawo do życia, własności – J. Locke)
prawo wewnętrzne a prawo międzynarodowe publiczne
· Prawo wewnętrzne reguluje stosunki na terytorium danego państwa
} Art. 88.
1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.
2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa.
◦ USTAWA z dnia 20 lipca 2000 roku o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych
} Z wyliczonych w art. 87 ust. 1 aktów prawnych tylko rozporządzenia nie są aktami pochodzącymi od parlamentu. Prawo ich wydawania posiada Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów i ministrowie. Są to jednocześnie akty prawne o charakterze wykonawczym, wydawane na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie (każda ustawa jeśli przewiduje konieczność wydania do niej aktów wykonawczych wskazuje organ, który zobowiązany jest go wydać i przedmiot regulacji, czego ma on dotyczyć), bez którego rozporządzenie nie może być wydane.
} Organ wymieniony w ustawie jako upoważniony do wydania rozporządzenia nie może prawa tego przekazać innemu organowi (np. Rada Ministrów - ministrowi), czyli subdelegacja tych uprawnień nie jest dopuszczalna.
} Do aktów prawa miejscowego odnosi się art. 94 Konstytucji.
} Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.
} USTAWA z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych. (Dz. U. z dnia 17 maja 2000 r.)
} Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą umów międzynarodowych oraz ich wypowiedzenie musi być wyrażone poprzez uprzednią zgodę w ustawie, w przypadku, gdy umowa ta dotyczy:
} pokoju, sojuszu, układów politycznych czy układów wojskowych
} praw lub obowiązków obywatelskich określonych w konstytucji
} członkostwa RP w organizacjach międzynarodowych
} znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
} spraw uregulowanych w ustawie lub w których konstytucja wymaga ustawy (w tej sytuacji prezydent może dokonać ratyfikacji).
} Umowa międzynarodowa jest ratyfikowana prezydenta.
} Akt wyrażający zgodę na ratyfikacje umowy międzynarodowej jest uchwalany przez sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
} Kwestia ta odnosi się w ten sam sposób do senatu (również większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów).
Różnice między prawem wewnętrznym a międzynarodowym publicznym
Międzynarodowo publiczne reguluje sprawy publiczne na arenie międzynarodowej, a międzynarodowe prywatne reguluje sprawy prywatne między cudzoziemcami
5. Funkcje prawa: kontrola zachowań z wykorzystaniem norm prawnych i pozanormatywne sposoby oddziaływania na ludzkie zachowania, rozdział dóbr i ciężarów, regulacja konfliktów
6. Norma prawna a przepis prawny – funkcje normy: wpływanie na zachowanie, podjęcie określonej decyzji, ustalają zakazy, nakazy, dozwolenia, prawodawca stosuje sankcje, przyznaje gratyfikacje, przepis prawny – jednostka redakcyjna, która może zawierać normę prawną lub jej fragment
7. Konflikt, metody rozwiązywania konfliktów, rodzaje konfliktów
8. Prawo a moralność (co to jest moralność, stopień formalizacji, zakres obowiązywania norm, czy są sankcje, co jest przedmiotem regulacji, kto jest podmiotem regulacji normy prawnej, stosunek do państwa – prawo – norma prawna – norma moralna: stosunek normy moralnej do państwa:
państwo nie powinno tworzyć przepisów niemoralnych, a jeśli zachowanie jest niemoralne wprowadzić np. jakąś odpowiedzialność deliktową. Norma prawna jest tworzona przez organy do tego upoważnione, jest związana z państwem, organy państwowe wprowadzają ją i uchylają,
stopień formalizacji: normy moralne są ogólne, normy prawne bardziej szczegółowo regulują pewne zagadnienia; sankcje jeśli zachowa się niezgodnie z normą moralną (krytyka społeczna), a jakie z sankcją prawną
9. Relacje między prawem a moralnością (należy wyjść od relacji przedmiotowych: teoria: prawo to minimum moralności, zakresy moralność regulacji prawnej i moralnej krzyżują się, relacje walidacyjne (teoria Radbrucha – prawo jest niemoralne, więc nie ma obowiązku go respektować)
10. Koncepcje budowy normy prawnej (normy sankcjonowane-sankcjonuje określone postępowanie, sankcjonujące-jeśli znajdziesz się w takiej sytuacji, poniesiesz taką karę, hipoteza, dyspozycja, sankcja, koncepcja dwuczłonowa, trójczłonowa, dwuczłonowa norm sprzężonych)
11. Podziałów przepisów prawnych (normy ogólne – skierowane przeciwko ogółowi: prezydent też i indywidualne, przepisy zakazujące, nakazujące i dozwalające (podział ze względu na treść), przepisy odsyłające i blankietowe, przepisy dyspozycyjne – jeżeli w umowie nie postanowiono inaczej i imperatywne – nakazuje określone postępowanie, przepisy kompetencyjne – upoważniają określone organy do stanowienia określonych norm, wskazują właściwość, upoważniają do podejmowania decyzji
12. Zasady prawa
13. Zwykłe normy prawne
14. Obowiązywanie prawa (aspekt czasowy, terytorialny)
15. Tworzenie prawa (kto jest upoważniony)
16. Źródła prawa
· Art. 87.
1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.
} Konstytucja wyróżnia dwa rodzaje źródeł prawa:
} A) źródła prawa powszechnie obowiązującego
} B) źródła prawa miejscowego.
} Te pierwsze obowiązują na całym terytorium Rzeczypospolitej, te drugie zaś tylko na obszarze działania organu, który je ustanowił.
} Pierwszą z tych grup Konstytucja omawia szerzej i bliżej ją charakteryzuje, drugiej natomiast poświęca znacznie mniej uwagi, odsyłając uregulowanie tej kwestii do ustawy.
} W grupie źródeł powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej zostały wymienione:
} Konstytucja,
} ustawy,
} ratyfikowane umowy międzynarodowe
} rozporządzenia.
} Są to akty prawne wiążące wszystkich, zarówno organy państwowe, jak też obywateli, ale również osoby i podmioty prawne znajdujące się pod jurysdykcją Rzeczypospolitej.
} Z wyliczonych kategorii aktów prawnych określanych mianem źródeł prawa powszechnie obowiązującego wynika ich szczególny charakter. Są to bowiem w zasadzie akty ustanawiane przez parlament, a uwaga ta dotyczy zarówno Konstytucji, jak i ustaw.
} Są także wyliczone akty prawne, które wchodzą w życie za zgodą parlamentu.
} Ta ostatnia uwaga dotyczy umów międzynarodowych, które powstają w wyniku rokowań prowadzonych przez rząd z przedstawicielami obcych państw, ale które do ratyfikacji (dokonywanej przez Prezydenta) wymagają zgody parlamentu wyrażonej w ustawie.
} Nie są źródłami prawa
· Zasady słuszności
· Zasady sprawiedliwości
· Normy moralne i religijne
o Chyba że powołuje się na nie sam tekst prawny
17. Budowa tekstu prawnego
· Tekst prawny – dokument w którym zawarte są normy prawne
· Dyrektywy systematyki wewnętrznej aktu normatywnego. Dwie podstawowe części:
o Część nieartykułowaną
§ Tytuł, określenie podstawy prawnej, wstęp (preambuła) do aktu normatywnego
Tytuł:
· Określenie rodzaju aktu, daty jego wydania oraz przedmioty
· W przypadku przedruku z oficjalnego dziennika promulgacyjnego – pod tytułem podaje się rodzaj dziennika, datę jego wydania, numer oraz pozycję
· USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83
o Część artykułowana
§ Część składająca się z przepisów pranych
Przepisy prawne – jednostki redakcyjne
} Jednostki redakcyjne przepisów :
} Artykuły
} Ustępy
} Paragrafy
} Litery
} Punkty
} Tiret
Akty ustawowe – artykuł
wykonawcze i podustawowe– paragraf, ustępy, punkty. Litery, tiret
18. Wykładnia prawa
19. Stosowanie prawa (etapy stosowania prawa)
· Stosowanie prawa to działalność władcza organów państwowych polegająca na wydawaniu decyzji indywidualno-konkretnych (akty stosowania prawa)
· na podstawie norm prawnych (aktów tworzenia prawa)
o Przypomnienie: w przypadku tworzenia prawa powstają normy ogólne (generalno-abstrakcyjne)
Podstawowe typy stosowania prawa:
} Typ sądowy
◦ Organ stosujący prawo jest niezawisły i bezstronny, sądy podlegają tylko ustawą
◦ Sędzia musi być niezależny od stron i neutralny (fair trial)
} Typ administracyjny
◦ Organ rozstrzygający związany jest dyrektywami i poleceniam...
DziennikarstwoUMK